Page Text
________________
(૪૧).
જીવનનો સહેલાઈથી સમજાય તેવો અર્થ શો ? જીવન એટલે સ્વાભાવિક લાગતા ગુણ-દોષોનો સરવાળો. આમ તો જીવનમાં “ગુણ” જેવું બહુ હોતું નથી, પોતાનો દોષને જ મહદંશે ગુણ તરીકે જોવા-માનવાની લગભગ દરેક જણને આદત હોય છે. પોતાની ભૂલને (દોષને) ભૂલ (દોષ) તરીકે સમજનારા | સ્વીકારનારા જેમ જવલ્લે જ જડે છે તેમ, પોતાની ખામીને પોતાની ખૂબીમાં ન ખપાવનારા પણ ભાગ્યે જ મળે છે. ભૂલદોષ જયારે સ્વભાવ બની જાય છે ત્યારે તેવા માણસની દષ્ટિ બે દશ્યને અચૂક જુએ છેઃ એક, એને બીજાની ભૂલ કે દોષ તરત જ દેખાય છે, બલ્ક સામાની સારી-સાચી વાતમાં પણ એ ખામી શોધી શકે છે. બે, પોતાની ભૂલ કે દોષ એને કદીયે દેખાતાં નથી; એની નજરમાં એ સારી-સાચી જ બાબત હોય છે. એક અંગ્રેજી કહેવત આ સંદર્ભમાં યાદ આવે છે : “બીજાઓની બાબતમાં મૂર્ખઓ પણ ડાહ્યા હોય છે, અને પોતાની બાબતમાં સંતો પણ થાપ ખાઈ શકે છે.”
હા, આપણે મનુષ્ય છીએ, સરેરાશ મનુષ્ય. અને આપણને કોઈના દોષ જોવામાં, તેની માનસિક નોંધ રાખવામાં, અને જરૂર મુજબ તેનો ઉપયોગ કરવામાં ઊંડો રસ હોય છે. કદાચ આ જ આપણો ખરો સ્વભાવ છે. આ સ્વભાવ જ કદાચ જીવન છે, એમ કહી શકાય.
સવાલ એ થાય કે જીવનનું ઉત્થાન કરવાની ઝંખના જો હોય, તો આવો સ્વભાવ તે માટે ખપમાં લાગે ખરો? અથવા તો, આવો સ્વભાવ રાખીને જીવનને ઉન્નત કરવાનું શક્ય બને ખરું ?
જીવનને ઉન્નત કરવાની વાતો ઘણા લોકો કરતા હોય છે. તેવી ઇચ્છા પણ ઘણા સેવતા હોય છે. સામાન્ય અથવા વ્યાપકધારણા એવી છે કે તમે સારી સારી. બીજાઓને પ્રભાવિત કરી શકે અને આંજી દે તેવી વાતો કરવા માંડો, કરતાં રહો, એટલે તમારું જીવન ઉન્નત છે અને સરેરાશ મનુષ્યના કરતાં ઊંચું છે તેવું બધા, કે ઘણાબધા, સ્વીકારવા માંડવાના. છીછરા લોકો છીછરી વાતોથી ન અંજાય તો જ નવાઈ.
વસ્તુતઃ ઉન્નતિ એટલે શું? અથવા શું કરવામાં આવે તો જીવનમાં ઉન્નતિનાં પગરણ મંડાય ? આ મુદ્દે વિચાર કરતાં જે પાયાનો જવાબ જડે છે તે આવો છે : પોતાના સ્વભાવને ઓળખીને તેના પર અંકુશ લાવવાની કળા આવડે ત્યારે ઉન્નતિની શરૂઆત થાય. સંસ્કૃત સુભાષિત પ્રમાણે તો સ્વભાવને જીતવો તે જ
ધર્મતત્વ ૧૦૩
| SR No. | 032361 |
| Book Title | Dharm Tattva Chintan Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sheelchandrasuri |
| Publisher | Bhadrankaroday Shikshan Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 250 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |