________________
આવી અપેક્ષા તો તેવા જીવોની પાસે જ રાખી શકાય જેમને માટે ધાર્મિક વહીવટ એ ભવ તરવાની ધર્મકરણી હોય; જેમના હૈયે શ્રીસંઘ પ્રત્યે, ગુરુમહારાજો પ્રત્યે, શાસ્ત્ર અને તેના દ્વારા નિશ્ચિત મર્યાદાઓ તથા પ્રણાલિકાઓના પાલન પ્રત્યે, ભારોભાર બહુમાન હોય; તથા તે માટે પોતાના અહં, આગ્રહો, પૂર્વગ્રહો, માન્યતાઓ, અભિપ્રાયો, સ્વાર્થ – આ તમામનું બલિદાન, ઉપકાર કરવાના કે વળતર મેળવવાના કોઈ જ ભાવ વગર, આપવાની તૈયારી અને સમજણ હોય, એમના માટે કાનૂનનું અને કાનૂની સંસ્થાઓનું મહત્ત્વ જરૂર હોય, પણ તેના કરતાં વધુ મહત્ત્વ શાસ્ત્ર-સંઘ-ગુરુની આજ્ઞાનું હોય. જેમ ઓડિટરોથી અને કાનૂની નિષ્ણાતોથી કોઈ વાત છુપાવે નહિ, તેમ, ગુરુઓથી તથા સંઘ કે સંઘના મહાજનોથી પણ કશું છુપાવે નહિ તેવા તે જીવો હોય. પોતાના સાથી ટ્રસ્ટીઓનું પણ અને શ્રીસંઘના નાનામાં નાના સભ્યનું પણ, અવમૂલ્યન કે અનાદર તેવા લોકો કરે તો નહિ જ, પણ થવા પણ ન દે. આવા લોકો માટે ટ્રસ્ટી બનવું એ મહાજન અથવા શ્રાવકજન બનવા બરાબર હોય છે, અને આવા લોકો પાસે સંઘ તથા ગુરુવર્યો અદકેરી અપેક્ષા અવશ્ય રાખી શકે છે.
ટ્રસ્ટ (Trust) શબ્દ અંગ્રેજી ભાષાનો છે. ટ્રસ્ટ એટલે વિશ્વાસ. જેના પર ટ્રસ્ટ વિશ્વાસ મૂકી શકાય અથવા મૂકવામાં આવે તે ટ્રસ્ટી. સંઘનો વિશ્વાસ, ગુરુભગવંતોનો વિશ્વાસ જેને સાંપડે તે જ ટ્રસ્ટી થઈ શકે. ટ્રસ્ટડીડ, બંધારણ - આ બધું તો માત્ર કાયદાકીય ઔપચારિકતા છે. જે રાજ્યમાં રહીએ તેના કાનૂન પ્રમાણે વર્તવું પડે - એટલા ખાતર જ આ બધી તેમજ ઓડિટર વગેરેની ઔપચારિકતા બજાવવી પડે છે, કે જેથી કાનૂનનું ઉલ્લંઘન ન થઈ જાય અને ધાર્મિક સંસ્થાસિંઘ કાયદાના અપરાધી ન બને. બાકી તો ટ્રસ્ટી એટલે ઉપર કહ્યું તેમ વિશ્વાસુ જન, જેના પર ગુરુઓ અને સંઘનો વિશ્વાસ હોય કે આ વ્યક્તિ વ્યક્તિઓ આપણી આજ્ઞાને અનુસરશે જ; આપણી પ્રણાલિકા, મર્યાદા અને શાસ્ત્રાજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન નહિ જ થવા દે. સાથે સાથે એ પણ વિશ્વાસ હોય કે ટ્રસ્ટીઓ કાનૂન અને શાસ્ત્રાદિની આજ્ઞા-ઉભય વચ્ચે સંતુલન અને સમન્વય સાધીને જ કાર્ય કરશે, પણ કાનૂનને શાસ્ત્રજ્ઞા-સંઘાજ્ઞા-ગુરુઆજ્ઞા ઉપર સવાર થવા નહિ દે.
આપણા દુર્ભાગ્યે, આવો વિશ્વાસ આજે વ્યાપકપણે ખોરવાઈ ગયો હોવાનું જોવા મળે છે. મનસ્વીપણે સત્તાનો ઉપયોગ થતો જોવા મળે છે. આજ્ઞા અને પ્રણાલિકાના પાલન પ્રત્યે ભારોભાર દુર્લક્ષ્ય સેવાવા માંડ્યું છે. સંઘ અને ગુરુઓનું
| ધર્મતત્ત્વ |૧૦૦