________________
લખી નાખતા. કૉલેજમાં મીનાબહેને પોતાને માટે ઇ.બી.સી. (ઇકોનોમિકલી બૅકવર્ડ ક્લાસ)નું ફોર્મ ભર્યું ત્યારે ઉત્તમભાઈની આંખમાંથી આંસુની ધારા વહી હતી.
જિંદગીનો રંગ પણ કેવો પલટાય છે ! એક સમયે વિલાયતી દવાની કંપનીની એમની નોકરીની અને એમના મોટા પગારની સહુ કોઈ ઈર્ષા કરતા હતા. વળી એક વખત એવો આવ્યો કે અભ્યાસમાં અત્યંત તેજસ્વી એવી પુત્રીને ફી પણ આપી શકતા નહોતા.
મૅટ્રિકમાં ઉત્તીર્ણ થયા પછી કૉલેજના અભ્યાસ માટે મીનાબહેને પાલનપુર આર્ટ્સ ઍન્ડ સાયન્સ કૉલેજમાં પ્રવેશ મેળવ્યો. આ ઘટના કેટલાકને વજાઘાત જેવી લાગી. કોઈએ આવીને શારદાબહેનને ચેતવ્યાં પણ ખરાં કે દીકરીને આ રીતે અપ-ડાઉન કરાવો છો, એમાં કંઈ મુશ્કેલી આવશે તો શું મોઢું બતાવશો ? શારદાબહેન ઘણા મક્કમ હતાં. મીનાબહેન પાલનપુર આર્ટ્સ ઍન્ડ સાયન્સ કૉલેજમાં કૉલેજના પ્રથમ વર્ષમાં દાખલ થયાં. કૉલેજના પ્રથમ વર્ષમાં મીનાબહેનને ઇ.બી.સી. સહાય મળી હતી. એમની તેજસ્વી કારકિર્દીને કારણે થોડા સમયમાં કૉલેજમાંથી સ્કોલરશીપ મેળવવાને પાત્ર બન્યાં. આ કપરા આર્તિક સંજોગોમાં દોઢસો રૂપિયાની ઇ.બી.સી. રાખી લેવાનું કોઈને પણ મન થાય. પણ દોઢસો રૂપિયાની ફ્રી સ્કોલરશીપની સહાય મળી કે તરત જ પિતા ઉત્તમભાઈને લઈને કૉલેજમાંથી મળેલી ઇ .બી .સી ની રકમ પાછી આપી આવ્યાં.
ઈ. સ. ૧૯૬૭માં મીનાબહેનનાં લગ્ન થયાં. અઢાર વર્ષની વયે એમનું સગપણ થયું. એ પછી એકાદ વર્ષમાં લગ્ન લેવાયાં. શારદાબહેન પાસે મૂડી રૂપે સોનાની ચાર બંગડી હતી. એમાંથી બે મીનાબહેનનાં લગ્નમાં આપી. પાંચેક હજારનું મોસાળું થયું અને એટલી રકમમાં જ લગ્નનો ખર્ચ કર્યો. ઉત્તમભાઈમાં પહેલેથી જ આતિથ્યની ઉમદા ભાવના હતી, આથી લગ્ન બરાબર સરભરા સાથે થયાં. કારમી આર્થિક સંકડામણનો કોઈનેય ખ્યાલ ન આવે તે રીતે આપસૂઝ અને જાતમહેનતથી શારદાબહેને આ પ્રસંગે ઉકેલ્યો.
છાપીના એ દિવસો ઘણા યાતનાભર્યા દિવસો હતા. ઉત્તમભાઈ “એમ્ફટેમિન ટૅબ્લેટ’ લે, તે સામે શારદાબહેનનો પ્રબળ વિરોધ હતો. આ ‘એમ્ફટેમિન' નામની ટૅબ્લેટ લશ્કરના સૈનિકોને જોશ જગાડવા માટે અપાતી હતી. વિદ્યાર્થીઓ રાત્રે વધુ જાગીને વાંચવા માટે લેતા હતા. (પાછળથી આ ટૅબ્લેટ પર પ્રતિબંધ મુકાયો.) એક સ્થિતિ તો એવી આવી કે ટૅબ્લેટની બાબતમાં સંતાકૂકડી ખેલાવા લાગી. શારદાબહેન એ લેવાની સ્પષ્ટ ના કહે અને આદતથી મજબુર ઉત્તમભાઈ એ લીધા વિના રહી શકે નહીં.
6 0