________________
સહુના ચહેરા પર દુઃખ અને ગમગીની હતાં. એમના સાથીઓ અને કર્મચારીઓની આંખોમાં વારંવાર આંસુ ઊમટતાં હતાં. પહેલી એપ્રિલે સવારે આઠ વાગ્યે એમની સ્મશાનયાત્રા નીકળી ત્યારે એમને અંજલિ આપવા માટે અનેક ક્ષેત્રના આગેવાનો અને નામાંકિત વ્યક્તિઓ ઉપસ્થિત હતી. અનેક સંસ્થાઓના અગ્રણીઓ, જૈનસમાજના મહાનુભાવો એમની સ્મશાનયાત્રામાં હાજર હતા. શ્રી દીપચંદભાઈ ગાર્ડી અને શ્રી મફતલાલ મહેતા જેવા દાનવીરો પણ એક સમર્થ દાનવીરને અંતિમ વિદાય આપવા ઉપસ્થિત હતા.
કેટલીય વ્યક્તિઓની આંખોમાં આંસુ ઊભરાયા હતા. આજે તેઓ એવા માનવીને વિદાય આપી રહ્યા હતા કે જેને માથે મોત હોવા છતાં જીવન જીવી જાણ્યું હતું. પોતાની પાસે પૈસો કે પીઠબળ કશુંય નહોતું તેમ છતાં પુરુષાર્થથી સમૃદ્ધિનાં શિખરો સર્યાં હતાં. પ્રારંભના જીવનમાં કટુતા, ઉપેક્ષા અને લાચારીનો અનુભવ કરનાર ઉત્તમભાઈના હૃદયમાંથી તો સદૈવ સ્નેહનું અમીઝરણું વહેતું રહ્યું હતું.
કોઈના એ મિત્ર હતા તો કોઈના એ માર્ગદર્શક હતા. કોઈના રાહબર હતા તો કોઈની છત્રછાયા હતા. સહુએ જીવનનો જંગ ભવ્ય રીતે ખેલનાર એ એકલવીર યોદ્ધાની યશસ્વી ગાથાઓનું સ્મરણ કરતાં કરતાં આખરી વિદાય આપી.
વાડીલાલ સારાભાઈ હૉસ્પિટલ પાસેના સ્મશાનગૃહમાં ઉત્તમભાઈના પાર્થિવ દેહને અગ્નિસંસ્કાર કરવામાં આવ્યો.
મૃત્યુ તો દેહનાં હોય છે, અમરપંથ છે આત્માનો ! ઉત્તમભાઈના કુટુંબીજનો પર દેશવિદેશથી શોકસંદેશાઓ આવવા લાગ્યા.
ઉત્તમભાઈની વિદાય પછી એમનાં અંગત સ્વજનોનાં ચિત્તમાં એમનાં સ્નેહ, સૌજન્ય અને જીવનશૈલીનો ગાઢ પ્રભાવ જોવા મળે છે. વ્યક્તિ સાવ નિકટ હોય ત્યારે એની ઉપસ્થિતિનો ખ્યાલ આવતો નથી. વ્યક્તિની ગેરહાજરીમાં જ એની હાજરીનો અનુભવ થતો હોય છે. સુધીરભાઈ જ્યારે ઑફિસે જતા હોય ત્યારે ઉત્તમભાઈને મળીને જતા હતા. રોજના કામકાજની વાત કરતા અને એમની સલાહસુચના મેળવતા હતા. સમીરભાઈને એમનો વ્યવસ્થિત, વૈજ્ઞાનિક ગણતરીપૂર્ણ અભિગમ સતત સ્મરણમાં આવે છે. એ જે કોઈ કામ હાથ પર લે તેમાં એકરૂપ બની જતા હતા. એની નાનામાં નાની વિગતોની જાણકારી મેળવતા હતા. આગવી કોઠાસૂઝથી આવનારી સમસ્યાઓનો ખ્યાલ મેળવી શકતા હતા. વળી વેપારના ઝડપથી બદલાતા સંજોગો સાથે તેઓ તાલ મેળવી શકતા હતા. ૧૯૯૨માં લિબરલાઇઝેશન” અને “ગ્લોબલાઇઝેશનનો વિશ્વભરમાં પવન
225