________________
હાથ પોતાના જ માથા પર મૂકે છે અને ભસ્મીભૂત થઈ જાય છે, અર્થાતુ વકરેલી હિંસા અંતે પોતાને જ ભસ્મીભૂત કરે છે. આ જગતમાં ભગવાન મહાવીરથી શરૂ થયેલી એ અહિંસા યાત્રાનો વિચાર કરીએ જે યાત્રાએ માનવીને વિશ્વમાનવ જ થવાનો નહીં, બલ્ક વિરાટ સૃષ્ટિના માનવ બનવાનો આલેખ આપ્યો. એ અહિંસાએ માત્ર “જીવો અને જીવવા દો'ની વાત કરી નથી, પરંતુ સમગ્ર જીવન પ્રત્યેના સમષ્ટિના માનવ, પશુ-પંખી અને પ્રકૃતિ સુધીના આત્મોપમ્યની વાત કરી છે. આજથી અઢી હજાર વર્ષ પૂર્વે ભગવાન મહાવીરે કહ્યું, तुंगं न मंदराओ, आगासाओ किसाभयं नत्थ । जह तह जयंमि जाणसु, धम्ममहिंसासमं नत्थि ।।
(મેરુ પર્વતથી ઊંચું અને આકાશથી વિશાળ જગતમાં કશું નથી, તેવી જ રીતે અહિંસા સમાન જગતમાં બીજો કોઈ ધર્મ નથી.)
ભગવાન મહાવીરના એ સમયનું સ્મરણ કરીએ. એ સમયે યજ્ઞોની ભડભડતી વાળામાં અનેક અબોલ જીવોનો બલિ ચડાવવામાં આવતો હતો. હજારો મૂક પશુઓ યજ્ઞની વેદી પર પોતાનો પ્રાણ ગુમાવતા હતા અને પશુઓને હણનાર એમ માનતો કે આવી પશુહિંસાથી એને સ્વર્ગપ્રાપ્તિ થશે. જેટલી વધુ પશુહિંસા, એટલો એ યજ્ઞ વિશેષ ગૌરવશાળી અને વધુ પુણ્યદાયી. એ સમયે રાજાઓ પોતાની અંગત, સ્વાર્થયુક્ત અને તુચ્છ-લાલસાની તૃપ્તિ માટે વારંવાર સમરાંગણી જગાવી દેતા. જો વિજય મળશે તો શત્રુનાં ધન, સમૃદ્ધિ અને સ્ત્રીઓ પામશે અને જો સમરાંગણમાં કદાચ વીરગતિ પામશે તો સ્વર્ગ અને એ સ્વર્ગમાં દેવકન્યાઓ પ્રાપ્ત થશે. આવી
III(છે.
છે
,
૪ અહિંસા-યાત્રા
