________________
પરમ પથના પ્રવાસે સ્તવન. સ્તુતિ મંગલથી જીવાત્મા બોધિ સમ્યક સંબોધિની પ્રાપ્તિ કરી શકે છે, કારણ કે સ્તવના એ શબ્દોમાં ગૂંથાયેલી કવિતા કે પ્રાસાનુપ્રાસની છટા માત્ર નથી. એમાં સ્વાનુભૂતિનો ટંકશાળી રણકાર હોય છે, સ્વનું અનુસંધાન હોય છે.
ગીત, કાવ્ય અને છંદોબદ્ધ રચનાઓમાં ભાવોની અભિવ્યક્તિ અતિ સુંદર રીતે થઈ શકે છે. સાથે જ એ ભાવો અન્યના ભાવજગતને સ્પર્શી જાય છે. એમાં સ્વર અને શબ્દનો મેળ નિર્ભેળ બનીને સુજ્ઞ શ્રોતાના ચિત્તતંત્રને આંદોલિત કરે છે.
સ્વર અને નાદનું અનુસંધાન અસ્તિત્વની અનુભૂતિના માર્ગે દોરી જનારું કામ કરે છે એ નિર્વિવાદ વાત છે. ઋષિઓ, મુનિઓ અને સાધકોએ આ વાતને પુરવાર કરી છે. જોકે શબ્દ, છટા, પ્રાસ, અલંકાર, ઉપમા, તુલના, છંદ વગેરે અનેક પાસાંઓ રચનાને સૌન્દર્ય બક્ષે છે. બળુકી બનાવે છે, પણ જ્યારે વિચારોનું વાવેતર ભીતરની ભોમકામાં પરમ તત્ત્વની પ્રેમાનુભૂતિના પાણી સાથે થાય છે ત્યારે માત્ર ને માત્ર હૃદયમાંથી ઊઠતાં આંદોલનો અક્ષરદેહ ધારણ કરે છે.
શબ્દ એ અશબ્દ સુધી પહોંચાડનાર સંવાહક છે. અક્ષર એ. જ અક્ષયને પામવાનો પંથ બની રહે છે.
શબ્દની સાથે જ્યારે સૂરોનો મેળ સર્જાય છે ત્યારે ભીતરમાંથી અનુભૂતિનો રણકાર ઊઠે અને અનુભૂતિ જ્યારે અક્ષરોના આયનામાં ઊતરે છે કે શબ્દોમાં નીતરે છે ત્યારે જે સર્જાય છે તે સુંદર હોય છે, પછી એ ગીત હોય, કવિતા હોય, નિબંધ હોય કે પ્રેરણા હોય! સ્વાધ્યાય, અધ્યયન, વાચન, શ્રવણ આ બધી વાતો સ્વચિંતનને ભાથું પૂરું પાડે છે.
૮ ]
