________________
।
२८
)
मात्रिक छन्दों, तत्पश्चात् वर्णिक छन्दों, फिर विषमपदी, मात्रिक व वर्णिक छन्दों तथा अन्त में घत्ता छन्दों का परिचय प्रस्तुत है। .
खण्ड क-मात्रिक छन्द १. आनन्द-मात्रा ५ अन्त लघु सं० ४. १२, ११. २२.
उदा०-मा रमसु परिहरसु।
इय छन्दु आणंदु । १. करिमकरभुजा-मात्रा ८ अन्त ल ग सं० २.११ ।
(द्विपदी)उदा:- बहुदिपहिं पुणो संतुठ्ठमणो।
सो घरहे तओ सुरसरिहे गओ।
करिमयरभुया दुवई भणिया। ३. कुसुमविलासिका-मात्रा ८ आदि न गण (- -) अन्त ल ग सं० ६.३ ।
(द्विपदी) उदा०-कुणइ परिमलं रुणइ अलिउलं ।
दुवइ भासिया कुसुमविलासिया । ४. चन्द्रलेखा-मात्रा ८ अन्त ग ल सं० ५.७, ६.१२, ८.२६; १२.४ ।
.. (द्विपदी) उदा०-रविकणयकुंभु ल्हसियउ सुसुंभु ।
दुवई वि एह फुडुचन्दलेह । ५. मदनविलासा-मात्रा ८ अन्त ग ग सं० ४.१ ।
(द्विपदी) उदा०-हरिसविसट्टो छुडु जि पयट्टो
जा ता अग्गे आवणमग्गे। तणु सोमाला दिठ्ठा बाला
दुवई एसा मयणविलासा । ६. मदन-मात्रा ८ सं० ४.७; १.१६, ८.२८; १.१३ ।
उदा.-सच्चे विणएँ दाणे पणएं।
मा किं पि वि भणु तहे घिप्पई मणु ।
छंदु पवुत्तउ मयणु निरुत्तउ । ७. मधुभार-मात्रा ८ सं० ६.२ ६.१५ ।
उदा.-तिहुवणरम्महुँ तो वि ण धम्महुँ ।
लग्गहिं मूढिउ पावपरूढिउ । (६.१५; १७-१८) चउमत्त वे वि महुभार एवि (प्रा० पिं० १७५)
