Page Text
________________
...નમિયે જે ગચ્છધોરી રે
શ્રીનેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજને તેમના ઉપાસકો ‘તપગપતિ' તરીકે વર્ણવતા, ઓળખતા, તો ‘શાસનસમ્રાટ’ એ શબ્દ તો તેમનું બીજું નામ જ બની ગયો હતો.
ઘણા લોકોને આમાં અતિશયોક્તિ લાગતી.
તો ઘણા લોકો પોતાના ગુરુજનના નામ આગળ પણ આ વિશેષણો જોડતા જોવા મળે છે, પરંતુ દેખાદેખીએ અથવા કોઈ પરીક્ષક કે પૂછનાર ન હોવાથી પોતાને ‘તપગચ્છપતિ’ ગણાવવા એ એક વાત છે, અને વાસ્તવિક અર્થમાં તથા રૂપમાં તપગચ્છની સુવિહિત પ્રણાલિકાઓને પુનઃ જીવિત-જાગૃત કરીને તેમજ તેનું સંવર્ધન-સંરક્ષણ કરીને, ઉચિત રીતે તપગચ્છપતિ થવું કે ગણાવું એ બીજી વાત છે. નેમિસૂરિજી મહારાજે જે છે, સંઘ અને શાસનના અભ્યસ્થાનનાં અનુપમ અને બીજા કોઈને પણ માટે અશક્ય એવાં કાર્યો કરેલાં, તેમાંનાં થોડાંકનું આપણે અવલોકન કરીએ :
૧.યોગોદ્રહનઃ સુવિહિત ગચ્છપરંપરા પ્રમાણે આગમસૂત્રોના વિધિપૂર્વક યોગોદ્વહન કરીને જ આગમોનું પઠન થઈ શકે; પદવી લઈ શકાય; દીક્ષાદિ ધર્મક્રિયાઓ કરાવી શકાય, તે પણ ગુરુનિશ્રાએ જ થવું જોઈએ. શ્રીપૂજયોના શાસનકાળમાં સંવિગ્નશાખાના મુનિઓ માટે આ આખી પ્રક્રિયા દુર્લભ બની ચુકી હતી. આખા સંઘમાં એક કે બે પદસ્થ મુનિ હતા, તેમની બધી અનુકૂળતા હોય તો તેઓ જોગ કરાવે, વડીદીક્ષા આપે. અન્યથા દીક્ષા લીધા પછીયે વર્ષો વહી જાય પણ જોગવડી દીક્ષા ન થતાં. શ્રીમૂળચંદજી મ.ને પં, દયાવિમળજી પાસે યોગવહન-પદ વગેરે કરવા જવાનું થયેલું. તેમની વિદાય પછી કોઈ પદસ્થ ન રહેતાં, ઘણી તકલીફો વચ્ચે શ્રીવૃદ્ધિચન્દ્રજી મ.એ પોતાના શિષ્ય ગંભીરવિજયજીને અન્યત્ર જોગ કરાવી પંન્યાસ કરાવેલા. આ વિષમતા કાયમ માટે સમાપ્ત થાય એવા સંયોગો સર્જાયા, શ્રીનેમિવિજયજીને યોગવહનપૂર્વક પદવી મળ્યા પછી. તેમણે તમામ યોગો વહ્યા. સૂરિમંત્રની પાંચ પીઠિકા રૂપ ઓળીઓ પણ તેમણે કરી અને પછીજ પદગ્રહણ કર્યું. તે પછી શાસ્ત્રો અને સામાચારી ગ્રંથોનું અવગાહન-આકલન કરીને તેઓએ ૪૫ આગમના યોગોદ્રહનની શાસ્ત્રીય ક્રિયાઓ તથા સૂરિમંત્રની આરાધનાની ઓળીઓનું આરાધન
શરૂ કરાવ્યું. આ રીતે સુવિહિત ક્રિયાવિધાનપૂર્વક આચાર્યપદ પ્રાપ્ત કરનારા, વીસમા સૈકામાં તેઓ પ્રથમ આચાર્ય બન્યા. પૂજયપાદ આત્મારામજી મ. આચાર્ય બન્યા જરૂર; તેઓ વડીલ હતા એટલું જ નહિ, મહારાજજીના ઉત્કર્ષથી પ્રસન્ન પણ હતા; પરંતુ તેમણે જોગ વહ્યા નથી; તેમને સંધે કામળી મોઢાડીને આચાર્ય તરીકે જાહેર કર્યા છે.
જ્યારે મહારાજજીએ ગુરુજનોના હાથે અને વિધિવત્ પદ પ્રાપ્ત કર્યું છે. યોગોદ્વહન માટે ભવિષ્યમાં ક્યારેય કોઈએ યતિઓનો આશરો લેવો ન પડે તેવી યોજના કરી છે, અને એ રીતે તપાગચ્છની સુવિહિત પ્રણાલિકાને જીવંત કરી ચિરંજીવ બનાવી છે. જ્યારે તેમને સૂરિપદ મળ્યું, ત્યારે તેમણે વડીલ પં,ગંભીરવિજયજી મ.ને વીનવ્યા કે બાપ જ આચાર્યપદ ગ્રહણ કરો; મને ન આપો. ત્યારે પંન્યાસશ્રીએ કહ્યું કે “મારે લેવી નથી. મને આપનાર કોઈ વડીલ હાલ છે પણ નહિ. અને ગુરુદેવ વૃદ્ધિચંદ્રજીએ મને આજ્ઞા કરેલી છે કે ભવિષ્યમાં નેમિવિજયને પદવી આપજો. એટલે તમારે જ આચાર્ય થવાનું છે.” આવી વ્યક્તિને લોકો ‘તપગચ્છપતિ' તરીકે નવાજે, તો તેમાં ભારોભાર ઔચિત્ય છે.
૨, અંજનશલાકા :- પ્રભુ-પ્રતિમામાં પ્રાણ રેડવાની પ્રક્રિયા તે અંજનશલાકા. વીસમી સદીમાં પાલીતાણામાં થયેલી બે-ત્રણ પ્રતિષ્ઠાઓના પ્રસંગે મહામારીના વિચિત્ર ઉપદ્રવો તથા સંખ્યાબંધ મૃત્યુના બનાવો બનેલા. એ બધામાં શ્રીપૂજયો-યતિઓનું પ્રાધાન્ય હતું; સંવેગી સાધુઓ પણ હતા જ, જાણવા મળે છે તે પ્રમાણે છેલ્લે બાબુની દેરાસરની પ્રતિષ્ઠામાં આવું થયેલું. એ પછી એ કે ભયાવહ હવામાન રચાઈ ગયું અને અંજનશલાકા થવાનું બંધ થઈ ગયું. ખોફ વહોરવો હોય તો જ આ કામ કરાય એવી ગ્રંથિ બંધાઈ ગઈ,
દાયકાઓ પછી, બંધ પડેલી આ પ્રક્રિયાના પુનઃ મંડાણ કર્યા શાસનસમ્રાટે, તેમણે ગ્રંથો તપાસ્યા. વિધિવિધાનોના ક્રમ અને શુદ્ધતાનો વિચાર કર્યો. પોતે અને પોતાના સાધક શિષ્ય ઉદયવિજયજીએ મળીને ઊંડું અવગાહન - મન્થન કર્યું. મંત્રશુદ્ધિ, વિધિશુદ્ધિ તેમજ મુહૂર્તશુદ્ધિ અને દ્રવ્યશુદ્ધિના ઉપક્રમો નિરધાર્યા. બ્રહ્મનિષ્ઠા એટલે કે બ્રહ્મચર્યની નૈષ્ઠિક શુદ્ધિ – જે આ સમગ્ર અનુષ્ઠાનનો પ્રાણ તથા પાયો ગણાય, તે તો તેમને જન્મજાત અને સહજસિદ્ધ હતી જ, એ બધાંના બળે તેમણે તે વિધાનને પુનઃ સંકલિત કર્યું, અને સં, ૧૯૮૨માં તથા ૧૯૮૪માં તે અનુષ્ઠાન, પ્રાયોગિક
ધોરણો, વિના વિને, સફળતાથી કર્યું. સં. ૧૯૮૯માં તે પવિત્ર વિધાન, કદમ્બગિરિમાં પૂરા વિસ્તારથી કર્યું - હજારોની ઉપસ્થિતિમાં. અને તેમની અદ્ભુત સાધનાના પ્રભાવે ત્યાં આવેલ જોરદૌર વિનો છતાં એક પણ મૃત્યુ ન થયું અને બધું મંગલરૂપે સંપન્ન થયું. ત્યારથી અંજનશલાકાનો માર્ગ પ્રશસ્ત બન્યો, જે આજે સર્વત્ર નિરાબાધપણે પ્રવર્તે છે. તેઓ સ્વયં જયારે પ્રતિમાની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા કરતો ત્યારે પ્રતિમાજી સામે એક આદમકદનો અરીસો રહેતો, અને અંજનવિધાન તેઓ કરે તે ક્ષણે જ તે અરીસાના ટુકડા થઈ જતા. આ તેમની બ્રહ્મનિષ્ઠાનો પ્રભાવ હતો, અને તે દ્વારા તેમની પ્રચંડ પ્રાણશક્તિઊર્જાનો પ્રતિમામાં પ્રવેશ થતાં જ તેનો જબરદસ્ત પ્રત્યાઘાત દર્પણ ઉપર આવતો. આ તેમની ક્ષમતા જૈન સંઘમાં અનન્ય હતી,
૩, અહંતપૂજન, બૃહસંઘાવર્તપૂજન અને સિદ્ધચક્રપૂજન જેવાં શાસાનુસારી, પ્રભુભક્તિસ્વરૂપ અને મંત્રતંત્રયંત્રમય અનુષ્ઠાનો ઘણા ઘણા વખતથી કાળના ગર્ભમાં લપાઈને બેઠાં હતાં, તેનો પ્રચાર જૈન સંઘમાં નામશેષ બન્યો હતો, શાસનસમ્રાટના દિશાનિર્દેશન હેઠળ તેમના પરમગીતાર્થ શિષ્ય વિજયોદયસૂરિજીએ તે વિધાનોનું આકલન કર્યું, અને તેઓની નિશ્રામાં તે પવિત્ર અને રહસ્યમય પૂજનો ભણાવવામાં આવ્યાં. અહંતુ પૂજનમાં હોમવિધાનનું ખાસ મહત્ત્વ હોય, તે પણ તેમણે કરાવ્યું. સિદ્ધચક્રપૂજનના પ્રથમ અનુષ્ઠાન સમયે, સ, ૧૯૮૩માં, શેઠ જમનાભાઈ ભગુભાઈના બંગલે જિનાલયમાં, ચાંદીનું ભવ્ય યંત્ર નિર્માણ કરાવ્યું, સાચાં રત્નોથી મઢેલાં નવ સુવર્ણકળશો બન્યાં, અને તે દ્વારા તે પૂજન ભણાવવામાં આવ્યું.
આજે આ તમામ વિધાનોનો આપણા સંઘમાં અછાજતો અતિરેક થયો છે. અવિધિ, અવિવેક અને વૈરાચારને કારણે યોગોદ્ધહન, અંજનશલાકા તથા મહાપૂજનો- આ બધી જ પવિત્ર ક્રિયાઓ આજે દૂષિત થતી જોવા મળે છે; પરંતુ જે કાળે આ ક્રિયાઓ સાવ લુપ્ત થવાને આરે આવી હતી, અને તેનો પુનરુદ્ધાર કરવાની ક્ષમતા ક્યાંય નહોતી, તે કાળે સૂરિસમ્રાટે આ તમામ પ્રક્રિયાઓને નવજીવન આપવાનું યુગ કૃત્ય કરીને તપગચ્છને અભ્યદયના શિખરે મૂકી આપ્યો છે, અને શ્રીસંધના શ્રેયનો માર્ગ ઉપાડી આપ્યો છે,
| SR No. | 032149 |
| Book Title | Adarsh Gaccha Adarsh Gaccha Nayak |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sheelchandrasuri |
| Publisher | Bhadrankoraday Shikshan Trust |
| Publication Year | 2015 |
| Total Pages | 66 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 33 MB |