________________
: ચતુર્થ પ્રાતિહાર્ય-“ચામર'ના ધ્યાને મોહનીયન કર્મનો ક્ષય :
સ્વમિનું! સુદૂરમવનમ્ય સમુ~તન્તો, મન્ય વદન્તિ શુચયઃ સુરચામરીઘા મેડઐ નતિ વિદધતે મુનિપુંગવાય,
તે નૂનમૂર્ધ્વગતયઃ ખલું શુદ્ધ-ભાવાઃ રરો હે સ્વામિન્ ! મને એમ લાગે છે કે પવિત્ર દેવતાઓ વડે વિંઝાતા ચામરોના સમૂહ કે જે અત્યંત નીચે નમીને ઊછળે છે તેનો ઉદ્દેશ મનુષ્યોને એવો ઉપદેશ આપવાનો જણાય છે કે “જે મનુષ્યો આ મુનિપુંગવ તીર્થકર પ્રભુને નમસ્કાર કરે છે તે ખરેખર ઊંચી ઉચ્ચ ભાવવાળા બને છે.” બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો આ ચામરો જણાવે છે કે અમે પણ પ્રભુ આગળ પ્રથમ મસ્તક નમાવીએ છીએ અને એ લઘુતા જ અમને ઊર્ધ્વગતિએ પહોંચાડે છે.
વિશેષ રહસ્યોદ્ઘાટન કરતાં લખવાનું કે, અનાદિ અનંત કાળથી આત્મા મિથ્યાત્વ, અવિરતિ અને કષાય આદિના વિભાવમાં અથડાતો રહ્યો, કુટાતો રહ્યો, જન્મ-જન્માંતર કરતો રહ્યો. લક્ષહિન અને દિશાવિહીન ભટકતા જીવ પર મોહનીય કર્મના થરના થર જામતાં ગયાં અને મિથ્યાત્વના જોરે સુખપ્રાપ્તિ અને દુઃખનિવૃત્તિના લક્ષ્યથી રાગ-દ્વેષી દેવી-દેવતાઓને નમસ્કાર કરતાં રહ્યાં. તેની ભૂલ ભરેલી માન્યતા માનતા રહ્યાં. આ પ્રવૃત્તિએ પણ મિથ્યાત્વને વધારે ને વધારે ગાઢ બનાવ્યું.
મિથ્યાત્વને કારણે જ્ઞાન વિપરીત, દિશા વિપરીત, ગુણો વિપરીત, સ્વભાવ વિપરીત થતાં ગયા. આવી વિપરીતતાને મજબૂત પક્કડ મળી કષાયોની. મિથ્યાત્વએ માન્યતા વિપરીત કરી અને તેને સંરક્ષણ-સુરક્ષા પૂરી પાડનાર કષાયો તેમાં ભળી ગયા, જેના કારણે જે કામ નમ્રતાપૂર્વક થતું હતું તે અહંકાર અને ક્રોધ-કષાય દ્વારા થવા લાગ્યું. આ જ કારણે જીવ કર્મથી વધારે ને વધારે લેપાતો ગયો. આથી આત્માના મૂળભૂત ગુણ સ્વરૂપ નમ્રતાનો ઉપદેશ આપતા ચામરના આલંબન-ધ્યાને આપણે પણ નીચે ઝૂકતા જઈએ તેમ તેમ આપણી પણ ઊર્ધ્વગતિ થશે.
૩૮ : અંતિમ લક્ષ્ય કર્મક્ષય
