________________
દસમા ગણના ધાતુઓ માટે ચાલુ અંગ + $ + તુમ્ = હેત્વર્થકૃદન્ત દા.ત. રાયતુમ્ | ચાલુ અંગ + $ + = સંબંધકભૂત કૃદન્ત ઘ.ત. તાયિત્વ | • ગુણ/વૃદ્ધિ + $ + ત = કર્મણિભૂત કૃદન્ત ઘા.ત. રતિઃ | “કર્મણિભૂત કૃદન +વત્ = ર્તરિભૂત કૂદન દા.ત. રતિવત્ |
અંગ + ગત્ / માન = વર્તમાનકૂદન દા.ત. તારયત્ | રાયમાનઃ | * કર્મણિઅંગ + માન = કર્મણિ વર્તમાન કૃદન્ત દા.ત. ફાર્યમા !
સંબંધક ભૂત કૃદન્ત સ્ત્રી ૧. કર્મણિ પ્રયોગમાં જે ધાતુઓમાં સંપ્રસારણ થાય તે ધાતુઓમાં અહી પણ સંપ્રસારણ થાય. ઘ.ત વણ - પિત્ય | ૨. ઉપસર્ગવાળા ધાતુને તથા 'ષ્યિ પ્રત્યયાન ધાતુઓને વ ના બદલે
લાગે. પરંતુ જો ઉપસર્ગવાળા ધાતુને અંતે હાલ સ્વર હોય તો સ્ત્ર લાગે. ઘ.ત. ગમૂળ | ગુવનય વિનિત્ય છે ૩. દસમા ગણના ઉપસર્ગવાળા ધાતુમાં માત્ર ગુણ/વૃદ્ધિ કરીને જ કે "ત્ય' લગાડવો. ઘ.ત. વિ + ૬ = વિદાઈ |
કર્મણિભૂત કૃદન્ત તે A. સંબંધભૂત કૃદન્તની જેમ સંપ્રસારણ થાય. વજુ - પિતા છે. B. કર્મનું વિશેષણ અને તેથી કર્મના લિંગાદિ લાગે.
દા.ત. રામેળ પટી ત: | C. ગત્યર્થક ધાતુ, પિવું, પુ અને અકર્મક ધાતુઓનું કર્મણિભૂત કૃદન કર્તરિભૂત કૃદન્ત તરીકે પણ વપરાય. દા.ત. કર્તરિ
કર્મણિ ० रामः ग्रामं अगच्छत् १ रामेण ग्रामो अगम्यत 0 રામ ગ્રામ તઃ
રામેળ ગ્રામ ગતઃ 0 રામ ગ્રામ તિવાદ્ . D. કર્મણિભૂત કૃદન્ત ભાવે પ્રયોગમાં નપુંસક એકવચનમાં વપરાય.
- દા.ત. વાતઃ સુતા = વાર્તન સુખમ્ | E. દસમા ગણમાં માત્ર ગુણવૃદ્ધિ થાય. દા.ત. "વુ વરિતઃ |
30
