________________
B ક્રિયાપદ હંમેશા પ્રથમામાં જે શબ્દ હોય તેને (પ્રથમાન પદને અનુસરે છે. એટલેકે પ્રથમામાં જે પદ હોય એના વચન અને પુરુષ ક્રિયાપદને હોય.
કર્મણિ પ્રયોગ
• મૂળ ધાતુ + + આત્મ-પદી પ્રત્યય = કર્મણિપ. a.ત. - ૧ + ૨ + તે = અરે ! '
) - ' કે '
1 ' . ;
G c28 ૧. કર્મણિ પ્રયોગમાં લાગતો જ પ્રત્યય અવિકારક છે. પરંતુ દસમાં ગણના ધાતુમાં ગુણ/વૃદ્ધિ થાય છે. ઘ.ત. આ | પરતુ જ ૩૬-૩ષ્યતે | ૨. ધાતુના અંતે હસ્વ ર્ ૩ હોય તો દીર્ઘ થાય છે.
ઘાત ના 1 - નૂયતે | ન નિ - નીયતે | ૩. ધાતુના અંતે હસ્વ ત્ર હોય તો તેનો ઉર થાય છે.
દા.ત. 5 - પ્રિયતે | A $ યિતે | ૪. સંયુક્ત વ્યંજન પર હસ્વ ત્ર હોય ત્યારે ર થાય છે.
દાહ ન મૃ + મર્યતિ | ૫.2, ના ધાતુના 2 નો પણ સન્ થાય છે.
ઘાત મા 2 - મર્યત | મા ના નાગતિ | ૬. ધાતુના અને દીર્ઘ દ્રશ્ન હોય તે સ્ થાય છે. | ત મ ઝૂ નીતિ જ તૃ + તીતિ | પરતુ જો દીર્ઘ ઓક્ય વ્યંજન કે વે પર હોય તો કમ્ થાય છે.
.ત. એ પૂ પૂણ્યતિ | મ કૂર્યત | ૮. ,ધા (અંગવાળા) મા, ચા, કૈ, પ (f) લો, I (ત્રીજો ગણ પરમેપદ) આટલા ધાતુઓમાં કર્મણિમાં અંત્ય સ્વરનો દીર્ઘ શું થાય છે.
ગત ના સીયતે | સ યતે | મ યતે | ૯.અન્યૂ, મગ, મણ, રબ્ધ, સ, વન્, રંજૂ ધ્વસ્ “શું શું ન્યૂ - '1 વમળ્યું સન્ તમ્ ક્ તું આ ૧૮ ધાતુઓમાં અનુનાસિકનો લોપ થાય છે. દા.ત. 'ગદ્ ગદ્યતે | મ મ મળ્યતે |
21
