________________
૭૮
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ ૨ અપાર એવા આ સંસાર સાગરથી આ જ પરમાત્મા તારનારા છે. ભવોભવમાં તેમનું જ શરણ હોજો. ભવોભવમાં તેઓશ્રી જ પ્રાપ્ત થજો. || 1 |
કત કારણ રોગ, કારજ સિદ્ધિ લહેરી | કારણ ચાર અનૂપ, કાર્યાર્થી તેહ ગહેરી II ૨ II
ગાથાર્થ - કોઈ પણ કર્તા કારણની સામગ્રીનો યોગ પ્રાપ્ત કરીને જ કાર્યની સિદ્ધિ મેળવે છે. ત્યાં કાર્ય કરવામાં કારણ ચાર પ્રકારનાં હોય છે. જે કાર્યનો અર્થી હોય છે તે આ ચાર કારણને મેળવે છે. આરા
વિશેષાર્થ:- આ આત્મામાં મોક્ષાત્મક કાર્ય પ્રગટ કરવું હોય તો નીચે મુજબ કાર્ય-કારણની નીતિ છે. તેને ધ્યાનથી જાણીએ.
ત્યાં સર્વે પણ કાર્ય, કર્તા કરે તો જ થાય અન્યથા ન થાય. માટે સૌથી પ્રથમ કર્તાકારક હોવું જોઈએ. કેટલાંક કાર્યો કર્તાથી ભિન્ન હોય છે અને કેટલાંક કાર્યો કર્તાથી અભિન્ન પણ હોય છે. જ્યાં કાર્ય ભિન્ન હોય છે. ત્યાં કર્તા પણ કાર્યથી ભિન્ન જ હોય છે. જેમ કે કુંભાર ઘટકાર્ય કરે ત્યાં ઘટકાર્ય કુંભકારથી ભિન્ન છે. તો કુંભકાર પણ તે કાર્યથી ભિન્ન જ છે.
પરંતુ જે કાર્ય કર્તાથી અભિન્ન હોય છે ત્યાં કર્તા પણ કાર્યથી અભિન્ન જ હોય છે. જેમ જ્ઞાનાદિ ગુણોનો કર્તા આત્મા છે. ત્યાં જ્ઞાનાદિ ગુણોરૂપીકાર્ય અને કર્તા એવો આત્મા આ બન્ને અભિન્ન છે. એટલે કર્તા એવો આત્મા કાર્યની સામગ્રી મળે ત્યારે જ કાર્ય કરનારો બને છે. - પ્રશ્ન કર્તાને કાર્ય કરવામાં કારણ સામગ્રી જોઈએ જ એમ કહો છો તો તે કારણસામગ્રી કેટલા પ્રકારની ? તેના કંઈ ભેદ પ્રભેદ છે ? હોય તો તે સમજાવો.
