________________
(૨૫૮)
પણ અનુભવ; સંસ્કાર; ખોટું તાદાત્મ્ય; અજ્ઞાન અને દૃષ્ટિના દોષથી દોષિત થયેલું જ ‘સ્વ’ સ્વરૂપ અનુભવાય છે.
માયાવાળી દષ્ટિથી સૃષ્ટિ માયામય જણાશે. મિથ્યા દષ્ટિથી સૃષ્ટિ મિથ્યામય જણાશે. ઈશ્વર દષ્ટિથી સૃષ્ટિ ઈશ્વરમય જણાશે. સ્વપ્ન દષ્ટિથી સૃષ્ટિ સ્વપ્નવત્ જણાશે. મનની દૃષ્ટિથી સૃષ્ટિ મનોમય જણાશે. પંચમહાભૂતની દૃષ્ટિમાં સૃષ્ટિ પંચમહાભૂતમય જણાશે. ભેદ દષ્ટિથી સૃષ્ટિ ભેદમય જણાશે. અભેદ દષ્ટિથી સૃષ્ટિમાં અભેદતા જણાશે. અભય દૃષ્ટિથી સૃષ્ટિમાં અભયતા જણાશે.
બ્રહ્મ દષ્ટિથી સૃષ્ટિ બ્રહ્મમય જણાશે. चक्षुभ्यां भ्रमशीलाभ्यां सर्वं भाति भ्रमात्मकम् । तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः ॥ ७८ ॥
પ્રમશીતાભ્યામ્ રક્ષામ્ =દરડી ખાવાથી જેની આંખો ભમી ગઈ છે; તે આંખોથી સર્વ પ્રમાત્મમ્ માતિ =સર્વ કાંઈ ભમતું; ફરતું દેખાય છે. તત્ત્વત્ આત્મનિ વેત્વમ્ =તે જ પ્રમાણે આત્મામાં દેહપણું અજ્ઞાનયોત: પતિ =અજ્ઞાનતાને લીધે જ દેખાય છે.
જેમ સ્ટીમરની મુસાફરીમાં બધું ડોલતું લાગે; પર્વતની મોટર-મુસાફરીમાં બધું ફરતું લાગે, ફૂદરડી ફર્યા પછી ફેર ચડવાથી બધું ભમતું લાગે; તેમ આત્મા. જન્મ-મૃત્યુના ચક્રમાં ભમતો નથી છતાં અજ્ઞાનને લીધે ભમતો, જતો-આવતો દેખાય છે. અશરીરી હોવા છતાં શરીર બદલતો જણાય છે.
अलातं भ्रमणेनैव वर्तुलं भाति सूर्यवत् । तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः ॥ ७९ ॥
યથા... =જેવી રીતે
પ્રમળેન વ... =માત્ર ફેરવવાથી જ અજ્ઞાતમ્...=સળગતું લાકડું = ઉંબાડિયું = ઉત્સુક, સૂર્યવત્ વર્તુત્વમ્ માતિ... =સૂર્ય જેવું વર્તુળ દેખાય છે. તત્વત્ આત્મનિ વેહત્વમ્... =તે જ પ્રમાણે આત્મામાં દેહપણું
