________________
બારમા વ્રતના અતિચારના અર્થ
આ વ્રતનું નામ અતિથિસંવિભાગવ્રત છે. અતિથિ નામ અણગારનું – મુનિનું છે. તિથિ એટલે પર્વાદિ જેને ન હોય - સર્વ દિવસો જેને સરખા હોય તે અતિથિ કહેવાય. તેમને સંવિભાગ એટલે દાન આપવું તે અતિથિ સંવિભાગ. આ વ્રતના અતિચાર સંબંધી ગાથાનું પહેલું પદ ‘સચ્ચિત્તે નિષ્નિવર્ણ' છે. તે ગાથાનો અર્થ આ પ્રમાણે છે : કોઈ વસ્તુ સચિત્ત ઉપર મૂકવી અથવા ચિત્ત વસ્તુવડે ઢાંકવી કે જેથી મુનિ લઈ શકે નહીં, એ બે અતિચાર. તેમજ મિથ્યા-વ્યપદેશ કરવો એટલે પોતાની વસ્તુ છતાં પારકી કહેવી - પારકી વસ્તુ છતાં પોતાની કહેવી, એ ત્રીજો અતિચાર. તથા સમત્સરે - એટલે મત્સર - અભિમાન સહિત દાન દેવું તે ચોથો અતિચાર. અને કાળાતિક્રમદાન - વહોરવાનો કાળ વ્યતિક્રમ્યા પછી મુનિને તેડવા જવું અને આગ્રહ કરી લાવીને દાન દેવું તે પાંચમો અતિચાર. આ પ્રમાણે ચોથા શિક્ષાવ્રતના અતિચારને નિંદું છું.
1
આ પાંચેનો અતિચારમાં વિસ્તાર કરેલો છે. તેમાં પ્રથમ સચિત્ત વસ્તુ દાન આપવાની વસ્તુની નીચે અથવા ઉપર હોવા છતાં મહાત્મા એટલે મુનિને અને મહાસતી એટલે સાધ્વીને દાન દેવું તે પહેલો-બીજો અતિચાર. ત્યારપછી દેવાની બુદ્ધિએ અન્નપાનાદિ સૂઝતું - મુનિને ખપે તેવું કરવું, તેમજ પોતાનું કહેવું, અને ન દેવાની બુદ્ધિએ અસૂઝતું – મુનિ ન લઈ શકે તેવું
-
૯૬
