________________
વસા ગયા. ત્રસમાં પણ નિરપરાધીને હણતા નથી, સાપરાધી માટે શ્રાવક ત્યાગ કરી શકતા નથી, તેથી પાંચ વસા ગયા. નિરપરાધીને પણ સંકલ્પથી હણતા નથી, આરંભ કાર્યમાં હણાઈ જાય તેનો નિયમ કરી શકતા નથી તેથી અઢી વસા ગયા. સંકલ્પથી ન હણવામાં પણ સાપેક્ષપણે – અપેક્ષાપૂર્વક અશ્વાદિકને મારવા-કૂટવા પડે છે, નિષ્કારણ - નિરપેક્ષપણે હણતા નથી એટલે સવા વસો રહ્યો.
આ ઉપરથી એમ સમજવાનું નથી કે શ્રાવકે સવા વસો જ જીવદયા પાળવી, પણ એટલી તો જરૂર પાળવી ને વધારે પાળવાનો ખપ કરવો; કારણ કે શ્રાવક નિરંતર મુનિપણાનો ઈચ્છુક હોય છે.
પ્રાણ એટલે જીવ, જેને દશ પ્રાણમાંથી ઓછાવત્તા પ્રાણ હોય છે, તેનો અતિપાત એટલે વિનાશ, તેનું વિરમણ એટલે છોડવું, તે પહેલું વ્રત. તેના મુખ્ય પાંચ અતિચાર કહેલા છે. આ પ્રમાણે કહીને વંદિત્તા સૂત્રમાં આપેલી ગાથામાંથી વહ બંધ છવિચ્છેએવે એવું એક જ પદ પ્રતીક તરીકે મૂકેલું છે. તે આખી ગાથાનો અર્થ આ પ્રમાણે –
વધ, બંધ, છવિચ્છેદ, અતિભાર, ભાત પાણીનો વિચ્છેદ – આ પાંચ પ્રથમ વ્રતના અતિચાર છે. તેમાંથી જે કોઈ અતિચાર આજના દિવસને અંગે લાગ્યા હોય તે પડિક્કમું છું.”
આ પાંચે અતિચાર આગળ વિવરીને કહેલા છે, તેનો ભાવાર્થ આ પ્રમાણે –
४४
