________________
પર્યુષણપર્વ મહાત્મ્ય
જૈન ધર્મ ભારતવર્ષનો પ્રાચીન ધર્મ છે
‘જૈન’ શબ્દ ‘જિન’ પરથી બનેલો છે. ભગવાન મહાવીરના સમયમાં એને માટે ‘નિર્પ્રન્થ' શબ્દ ચાલતો હતો એને ક્યાંક ક્યાંક આર્યધર્મ પણ કહ્યો છે. પાર્શ્વનાથના સમયમાં એને શ્રમણધર્મ' કહેતા. પાર્શ્વનાથ પહેલાં જે બાવીસમા તીર્થંકર અરિષ્ટનેમિ થઈ ગયા તે સમયમાં ‘અર્હત ધર્મ' કહેવાતો હતો. બિહારમાં જૈન ધર્મ ‘આર્હત ધર્મ'ના નામે પ્રચલિત હતો. ઇતિહાસમાં વખતોવખત નામ બદલાતાં રહ્યાં હશે, પણ આ ધર્મ – પરંપરા અને સંસ્કૃતિનું મૂળ, સિદ્ધાંત બીજ તો આજે છે તેનું તે જ હતું – આત્મવાદ અને અનેકાન્તવાદ. આ જ આત્મવાદની ભૂમિ પર જૈન- પરંપરાનું કલ્પવૃક્ષ વધતું ગયું છે. જૈન સાધુ આજે પણ શ્રમણ કહેવાય છે. શ્રમણ શબ્દ, શ્રમ, સમતા અને વિકાર - શમનનનો સૂચક છે. એમાં પ્રભૂત અર્થ સમાયેલો છે.
જૈન ધર્મના મુખ્ય સિદ્ધાંતો અહિંસા, પરિગ્રહ અને અનેકાંત છે. જૈનધર્મમાં અહિંસાના સિદ્ધાંતને શુદ્ધ અને શાશ્વતરૂપે દર્શાવવામાં આવ્યો છે. અહિંસાના આવિષ્કારથી જીવનમાં સત્ય, અહિંસા, અચૌર્ય, બહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહની ભાવના ઉત્પન્ન થાય છે. અહિંસામાં જીવમાત્રના અસ્તિત્વનો સ્વીકાર છે વીતરાગતા અહિંસાની જનની છે.
જૈનધર્મમાં પરિગ્રહ વિશે સૂક્ષ્મ નિરીક્ષણો કરેલાં છે. પરિગ્રહ એ ગુનો ત્યારે જ બને છે જ્યારે તેમાં કટ્ટર માલિકીભાવ, આસક્તિ અને વિવેકહીન ભોગ અભિપ્રેત બને. અપરિગ્રહવ્રત શ્રદ્ધાપૂર્વક આચરણ પામે ત્યારે સમાજવાદના આદર્શની પ્રતિષ્ઠા થઈ શકે. સોનું, રૂપુ આદિ નવ પ્રકારના બાહ્ય અને ક્રોધમાનાદિ સોળ પ્રકારના આપ્યંતર પરિગ્રહ છોડવા પર જૈનાચાર્યો ભાર આપે છે.
