________________
પર્યુષણ પર્વ મહાસ્ય - દરેક ધર્મ એ ક્ષમાનો ઓછો કે વધારે પણ સ્વીકાર તો કર્યો જ છે પણ જૈનધર્મમાં તેની વિશેષતા ઘણી છે. તેમાં જે વ્યક્તિ પર ક્રોધ થયો છે તેની સમક્ષ જઈને ક્ષમા માગવાની છે. ક્યાંક ક્યાંક કોઈ ભૂલ થઈ હોય અથવા કોઈને દુભાવ્યા હોય તો મંદિરના એકાંતમાં એકલા પ્રભુ અથવા ગુરુ સમક્ષ ક્ષમા માગવામાં આવે છે. આનાથી એવું પણ બને કે જેની પર ક્રોધ થયો હોય અથવા મન દુભવ્યું હોય તેને આપણા પશ્ચાતાપ વિશે જાણ થતી નથી.
જ્યારે જૈનધર્મમાં એ જ વ્યક્તિ પાસે ભૂલની ક્ષમા માગવાનું કહ્યું છે જેનાથી અહમ્ ઓગળે છે.
આ ક્ષમા માગવાથી વ્યક્તિના હૃદયમાં રહેલી વેરની ગાંઠ ખૂલે છે. ખરેખર તો ભૂલ થવાનું મૂળ તપાસવું જોઈએ કે જેના કારણે ક્રોધ અને વેર ઉદ્ભવે છે અને તેનું નિરાકરણ કરવું જોઈએ. જૈનધર્મમાં તીર્થકરને પણ ક્ષમાશ્રવણ કહેવાયા છે.
“ખામેમિ સવ્વ જીવે સલ્વે જીવા ખમતું રે મિત્તી એ સવ્ય ભૂએસ
વેર મઝ ન કેણઈ.” હું દરેક જીવોને એમની ભૂલ બદલ માફી-ક્ષમા આપું છું, દરેક જીવો મને મારી ભૂલ માટે ક્ષમા આપો. સૃષ્ટિના સર્વ જીવો સાથે મારે મંગલમય મૈત્રી સંબંધ છે, એકપણ જીવ સાથે મારે વેરભાવ નથી.”
પહેલી પંક્તિ “ખામેમિ ..”નો અર્થ છે, હું સર્વ જીવોને એમની મારા પ્રત્યેની ભૂલોની ક્ષમા-માફી આપું છું.” આવું તે જ વ્યક્તિ કહી શકે છે અને કરી શકે છે જેનામાં ક્રોધનો ગુણ શમી ગયો છે. જેનામાં ક્રોધ હોય તે આવું ના કરી શકે. માટે પ્રથમ પંક્તિ ક્રોધ શમનની સૂચક છે.
