________________
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
S0
પર્યુષણ પર્વ મહાભ્ય સાધનાની ચરમકક્ષાએ વિરાજેલા પરમાત્મા મહાવીરના ભાવજગતનું તાદૃશ્ય દર્શન કરાવતા ઘણાં દષ્ટાંતો આપણને મળી આવે છે. કરુણાસાગર પરમાત્માના અંતરમાં હવે અરતિ યા રંતિની કોઈ જ વિભાવના શેષ રહી નથી. “કલ્પસૂત્ર' માં તેના માટે “અરઈરીવા' શબ્દ પ્રયોજાયો છે. અરતિનો અર્થ થાય છે ભારોભાર અરુચિ. તેના લીધે જીવનમાં વિખવાદ ઊભો થાય છે. આપણે સહુ એક યા બીજા નિમિત્તે નાના યા મોટા સ્વરૂપે અરુચિ કે અણગમો પ્રગટ કરીએ છીએ. આ અરતિના દોષથી મુક્ત થવાનો પ્રયત્ન કરીએ અને એક સમજદારી કેળવીએ. જો વ્યક્તિ નિર્ધાર કરે કે જે મળશે તે તેને ગમશે અને તેમાં જ સંતોષ માનશે તો તે વ્યક્તિ આસાનીથી અરતિથી મુક્ત રહી શકે. દરેક પરિસ્થિતિ કુદરતે આપેલો ઉપહાર છે: “કુદરત એટલે કર્મસત્તા'. કુદરતે આપણા માટે જે પરિસ્થિતિ સર્જી હોય એને સદાય ભેટ તરીકે સ્વીકારવાની સજ્જતા આપણે ધરવી જોઈએ. ભલે ને એ પરિસ્થિતિ અનુકૂળ હોય કે પ્રતિકૂળ. તેનાથી મનઃ સ્થિતિ બદલાય છે અને તેમાંથી બહાર નીકળવાનું સત્ય મળે છે.
પર્યુષણનો પર્યાયવાચક શબ્દ છે, “પર્યુશમના.” પર્યુશમનનો અર્થ થાય છે વિષયો અને કષાયોનું ઉપશમન કરો. જયાં જયાં આસક્તિ હોય ત્યાં ત્યાં વિષયો (અપેક્ષાઓ) અનેક કષાયો દુઃખ કલેશ) કષ એટલે સંસાર અને આય એટલે વૃદ્ધિ. અર્થાત્ જેનાથી સંસારની વૃદ્ધિ થાય અને જન્મ - મરણની પરંપરા ચાલ્યા કરે તે કષાય' હોય. અનાસક્ત ભાવે જીવવાનો અર્થ પ્રસન્ન આત્માનું અનુશાસન છે.'
“આત્મારૂપે હું એકલો જ છું, કોઈપણ વ્યક્તિ-વસ્તુ મારી નથી અને હું પણ કોઈનો નથી. જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રથી યુક્ત આ એક મારો આત્મા જ શાશ્વત છે. બાકી શરીર - સ્વજન – સંપત્તિ વગેરે તમામ પદાર્થો બાહ્ય ભાવો છે. એ સંયોગવશ મને મળ્યા છે અને સંયોગનું ઋણ પૂરું થતાં મારાથી દૂર થઈ જવાના છે.”
