________________
પર્યુષણપર્વ મહાત્મ્ય
પર્યુષણના પ્રથમ ત્રણ દિવસમાં શ્રાવકના અગિયાર કર્તવ્યોનું વાચન અને સ્વાધ્યાય કરવામાં આવે છે. પ્રથમ દિવસે દૈનિક છ કર્તવ્યો બતાવવામાં આવે છે. બીજે દિવસે મહાપર્વમાં પાંચ કર્તવ્યો અને ત્રીજા દિવસે વાર્ષિક અગિયાર કર્તવ્યો (વર્ષ દરમિયાન કરવાના) બતાવવામાં આવે છે.
શ્રાવકના પાંચ મુખ્ય કર્તવ્યો આ પ્રમાણે છે.
અમારિપ્રવર્તન
10
સાધર્મિક વાત્સલ્ય
પરસ્પર ક્ષમાપના
અઠ્ઠમ તપ ચૈત્ય પરિપાટી
આ પાંચ કર્તવ્યોનું પ્રતિપાલન જીવનશુદ્ધિ માટે છે. ભગવાન મહાવીરનું સૂત્ર છે : “જીવો અને જીવવા દો.” “નમો જિણાણું, જિય ભયાણું.” અર્થાત્ તમે સુજ્ઞજન છો, તમે સૃષ્ટિના મૂક જીવો માટે તમારું ભોગસુખ ઘટાડો, જતુ કરો અને તેમને યાતનાઓથી બચાવો.
“જગતના જીવમાત્રને આત્મ સમાન ગણે” આ જૈન શાસનનો પ્રમુખ ધ્વનિ છે. જેમ આત્માને સુખ પ્રિય છે તેમ દરેક જીવરાશીને સુખ પ્રિય છે. જેમ આપણને મરવું પસંદ નથી તેમ જગતના કોઈપણ આત્માને મરવું પસંદ નથી. તેથી કોઈપણ જીવને મારવો નહિ, એટલું જ નહિ પણ કોઈપણ જીવ મરતો હોય તો તેને બચાવવાનો પ્રયત્ન કરવો તેનું નામ અમારિપ્રવર્તન છે. સર્વ જીવરાશી પ્રત્યે મનના પરિણામોની અતિકોમળતા પ્રગટે ત્યારે અમારિપ્રવર્તન શક્ય બને છે.
અમારિપ્રવર્તનના ઉદ્યોતકાર તરીકે આપણે બે આચાર્યોને જાણીએ છીએ. એક પૂજ્ય હેમચંદ્રાચાર્ય અને બીજા પૂજ્ય હીરવિજયસૂરિ. હેમચંદ્રાચાર્યના પ્રભાવ હેઠળ આદર્શ અને અભૂતપૂર્વ અહિંસાનું પાલન કરાવનાર મહારાજા કુમારપાળ અહિંસામૂર્તિના સ્વરૂપે જૈન ઇતિહાસમાં અમર બની ગયા. તેવી
