________________
अभिनव प्राकृत-व्याकरण
३२६
कृत्य प्रत्यय या विध्यर्थ प्रत्यय अंग्रेजी में जो कार्य ( Potential Participle ) पोटेंशल पार्टीसिप्ल से लिया जाता है, वही कार्य प्राकृत में कृत्य या विध्यर्थं प्रत्ययों से लिया जाता है । हिन्दी में विध्यर्थ प्रत्ययों का कार्य 'चाहिए' या 'योग्य' द्वारा प्रकट किया जाता है ।
( ५७ ) धातु में तब्ध, अणिज और अणीम प्रत्यय जोड़ने से विध्यर्थ कृदन्त रूप बनते हैं।
(५८) तम्ब या दव प्रत्यय जोड़ने पर प्रत्यय के पूर्ववर्ती अकार को इ तथा ए आदेश होता है। (५९) संस्कृत के य प्रत्यय के स्थान पर प्राकृत में 'ज' प्रत्यय होता है ।
उदाहरण धातु तव्य
अणिज, अणीअ ज्ञा-जाण जाणिअन्वं, जाणेअव्वं जाणणिज्ज, जाणणीअं ज्ञा-मुण
मुणिअव्वं, मुणेअव्वं मुणणिज्ज, मुणणी स्था-थक्क
थक्किअव्वं, थक्केअव्वं थक्कणिज्ज, थक्कणी स्था-चिट्ठ चिट्टअव्वं, चिट्टेअव्वं चिट्ठणिजं, चिट्ठणी पा-पिज्ज पिजिअव्वं, पिज्जेअव्वं पिजणिजं, पिजगी श्रु-सुण
सुणिअव्वं, सुअवं सुणणिज्ज, सुणणी हन्-हण
हणिअव्वं, हणेअव्वं हणणिजं, हणणी धू-धुण
थुणिअव्वं, थुगेअव्वं थुणणिज्ज, धुणीणों धू-धुव धुविअव्वं, थुवेअव्वं
थुवणिज्ज, धुवणीअं भू-हुव
हुविअव्वं, हुवेअव्वं हुवणिज्ज, हुवणी
हुणिअव्वं, हुणेअव्वं हुणगिज्ज, हुणणी सु-सव सविअव्वं, सवेअव्वं
सवणिज, सवणी स्तु-थुण
थुणिअव्वं, थुणेअव्वं थुणणिज्ज,थुणणी लू-लुण लुणिअव्वं, लुणेअव्वं लुणणिज्जं, लुणणीअं पु-पुण पुणिअव्वं, पुणेअन्वं पुणणिज्ज, पुणणी कृ-कुण कुणिअव्वं, कुणेअव्वं
कुणणिज्जं, कुणणीअं कृ-कर (काम) कायव्वं,
करणिज्ज, करणी -जर जरिअव्वं, जरेअन्वं
जरणिज्जं; जरणी धृ-धर
घरिअन्वं, धरेअन्वं धरणिज्ज, धरणी