________________
प्रस्तावना
अंतिम इंतिअ - उतिअ अंताउ णपुंसगस्स बोद्धव्वा । एते स तिन्हं पि अ वोच्छामि निदंसणे एतो ॥३॥ आगारंतो 'राया' ईगारंतो गिरी अ सिहरी अ । उमारंतो विन्हू दुमो अ अंताउ पुरिसाणं ||४|| आगारंता माला ईगारंता 'सिरी' अ 'लच्छी' अ । ऊगारंता 'जंबू' 'बहू' अ अंता इत्थीणं ॥ ५ ॥ अंकारंतं 'धन्नं इंकारंतं नपुंसगं 'अस्थि' । उकारंतं पीलुं 'महुँ' च श्रंता णपुंसाणं || ६ ||
- अरणगदार सुत्त, व्यावर संस्करण सं० २०१० सूत्र १२३ ।
इसी ग्रन्थ में भावनाम के चार भेद किये हैं- समास, तद्धित, धातु और निरुक्त । समास के सात भेद बतलाये हैं" - द्वन्द्व बहुब्रीहि, कर्मधारय, द्विगु तत्पुरुष, अव्ययीभाव और एकशेष । यथा -
दंदे अ बहुबीहि, कम्मधारय दिग्गु अ । तप्पुरिस अम्बई भावे, एक्कसेसे अ सत्तमे ॥१॥
१.५०
बहुव्रीहि का उदाहरण देते हुए लिखा है - फुल्ला इमंमि गिरिम्मि कुडयकयंबा सो इमो गिरीफुल्लिय कुडुयकयंबो ।
कर्मधारय — धवलो वसहो = धवलवसहो, किहो मियो = किण्ह मियो । द्विगु-तिण्णि कड़गाणि तिकडुगं, तिथिग महुराणि तिमधुरं, तिष्णि गुणाणि = तिगुणं, सत्त गया= सत्तगयं, नवतुरंगा = नवतुरंगं ।
=
तत्पुरुष - तित्थे कागो = तित्थकागो, वणे इत्थी = वणहत्थी, वणे मयूरो
=
वणमयूरो, वणे वराहो = वणवराहो, वणें महिसो वणमहिसो ।
अव्ययीभाव - अमुगामं, अणुणइयं, अणुचरियं ।
एकशेष - जहा एगो पुरिसो तहा बहवे पुरिसा, जहा एगो करिसावणो तहा बहवे करिसावणा जहा एगो साली तहा बहवे साली |
तति के आठ भेद बतलाये हैं
१. कर्म नाम - तणहारए, कट्ठहरिए, पत्तहारए, कोला लिए ।
२. शिल्प नाम - तंतुवाए, पट्टकारे, मुंजकारे, छत्तकारे, दंतकारे ।
३. सिलोक नाम - समणे, माहणे, सव्वातिही ।
४. संयोग नाम - रण्णो, ससुरए, रण्णो जामाउए, रण्णो साले ।
५. समीप नाम - गिरिसमीवे णयरं गिरिणयरं, वेन्नायड 1
२. वही सूत्र १३० ।
१. श्रणुभोगदारसुत्तं - सूत्र १३० ।
=
S