________________
ઉદાસીનતા પરિનયન, જ્ઞાન ધ્યાન રંગરોલ; અષ્ટ અંગ મુનિયોગકું, એહી અમૃત નીચોલ. (૫)
ઉદાસીનભાવની પ્રાપ્તિ અને જ્ઞાન-ધ્યાનમાં એકાકારતા આ બે અંગોમાં અષ્ટાંગ યોગ આવી ગયો.
ઉદાસીનતા આત્મસાત્ થાય ત્યારે શું થાય એનું મઝાનું વર્ણન પણ ‘સમતાશતક’માં છે :
ઉદાસીનતા મગન હુઈ, અધ્યાતમ રસ કૂપ;
દેખે નહિ કછુ ઔર જબ, તબ દેખે નિજ રૂપ. (૮૨)
ઉદાસીનતા ઘૂંટાઈ... પરમાં જવાનું ન રહ્યું. હવે ? હવે બસ, નિજરૂપને જોવાનું છે. આ પંક્તિ કેટલી તો હૃદયને રણઝણાવનારી છે ! દેખે નહિ કછુ ઔર જબ, તબ દેખે નિજ રૂપ...’
જ્યારે બીજું કંઈ ન દેખાય, બીજાને જોવાનો રસ ગયો; નિજ રૂપ દેખાશે.
ન
‘સમતાશતક'માં આ ઉદાસીન દશાની વ્યાખ્યા પણ કેટલી મઝાની
થઈ છે !
‘અનાસંગ મતિ વિષયમેં, રાગદ્વેષકો છેદ;
સહજ ભાવમેં લીનતા, ઉદાસીનતા ભેદ. (૬)
ઇન્દ્રિયોના વિષયોમાંથી રસ લુપ્ત થવો એ ઉદાસીન દશા. પરમ રસની આછી સી ઝલક મળી; ને પર-રસ થયો વિલુપ્ત.
આના કારણે રાગ-દ્વેષ શિથિલ બને છે અને સહજભાવમાં સાધક લીન
બને છે.
સમાધિ શતક
|૧૭૨
