________________
મઝાની આ અષ્ટપદી !
પહેલું ચરણ : ‘ધારતાં ધર્મની ધારણા...'
ધર્મ એટલે આત્માની નિર્મળ દશા. રાગ, દ્વેષ, અહંકારની શિથિલતા થતી જાય તેમ તેમ આત્માની સ્વાભાવિક નિર્મળતા ખૂલતી/ખીલતી જાય. તો, રાગાદિની શિથિલતા દ્વારા નિર્મળતા તરફની યાત્રા એ પહેલું ચરણ.
બીજું ચરણ : ‘મારતાં મોહ વડ ચોર રે...' મોહ એટલે અજ્ઞાન. સ્વનું અજ્ઞાન. પોતે કોણ છે એ ભાન જ વિસરાઈ ગયેલું. નિર્મળ દશા વધતી ચાલી તેમ સ્વરૂપ દશાનો ખ્યાલ આવવા લાગ્યો.
આત્માનુભૂતિનો સૂર્યપ્રકાશ પ્રસરતાં જ આત્મ-અજ્ઞાનનું ધુમ્મસ વિખેરાયું.
ત્રીજું ચરણ : ‘જ્ઞાનરુચિ વેલ વિસ્તારતાં...' આત્મજ્ઞાન આત્માનુભૂતિની ઝંખના હવે તીવ્ર બને છે. આંશિક રાગ-દ્વેષાદિની શિથિલતાથી નિર્મળ દશાની અનુભૂતિ થતાં આત્મતત્ત્વની પૂર્ણ અનુભૂતિની ઝંખના જાગી.
ચોથું ચરણ : ‘વારતાં કર્મનું જોર રે...’ આ આત્માનુભૂતિની ઝંખના એક બાજુ સ્વાનુભૂતિ માટેના તમામ કારણકલાપ વિશે ઉહાપોહ કરી એ દિશા તરફ પ્રયાણ સાધકને કરાવશે અને એ શુભ અને શુદ્ધ તરફનું પ્રયાણ કર્મના જો૨ને ઓછું કરશે.
મોહનું જોર ઘટતાં વિકલ્પો ઓછા થયા. અને વિકલ્પો ઓછા થયા એટલે કર્મનો બંધ ઓછો થયો. સત્તામાં રહેલ કર્મ ઉદયમાં આવીને નિર્જરી જશે, પણ એ ઉદયની ક્ષણોમાં નવો બંધ પ્રાયઃ નહિ થાય.
સમાધિ શતક | ૧૯૦
