________________
શિષ્ય ગુરુ પાસે આવ્યો ત્યારે ગુરુની ટિપ્પણી આટલી જ હતી : કાં તો તારાં કાવ્યોમાં ગરબડ હતી, યા તો શ્રોતાઓમાં. યા તો શ્રોતાઓ રસજ્ઞ નહોતા, યા કાવ્યમાં વધુ પડતું સરલીકરણ હતું.
ગુરુ એ સૂચવવા માગતા હતા કે શિષ્યે કાવ્ય-તત્ત્વને વફાદાર રહેવાનું હતું. જનસમૂહને ખેંચવા માટે કવિતાના મૂળ સ્વરૂપ જોડે ચેડાં કરવા એ બરોબર નહોતું.
સાધનાના સન્દર્ભમાં આ વાતને ખોલીએ તો લાગે કે સાધના- પદ્ધતિ શ્રેષ્ઠતમ મળી, પણ સાધક... ? એ કેવો છે ? ભગવદભિમુખ કે લોકાભિમુખ ?
લોકાભિમુખતાને પરમપાવન દશવૈકાલિક સૂત્રે સંસાર કહી છે. બહુ જ પ્યારું, પ્યારું ત્યાંનું સૂત્ર છે : ‘અનુસોો સંસારો, પડિસોઓ તસ્સ ઉત્તારો.’ અનુકૂલન તે સંસાર, પ્રતિકૂલન (ઈન્દ્રિયોનું, વૃત્તિઓનું) તે સંસારને પેલે પાર જવાનો માર્ગ.
Üરેક સાધકે આ સૂત્રને જીવનમંત્ર બનાવીને ચાલવું જોઈએ. એક એક પ્રવૃત્તિને, એક એક વૃત્તિને બારીકાઈથી, નિર્મમતાથી જોવી જોઈએ. અહીં જ પેલું પ્રસિદ્ધ સૂત્ર ખૂલે : ‘વન્રાવપિ તોરાળિ, નૃવૃત્તિ સુમાપિ.' સાધકનું હૃદય, આત્તર નિરીક્ષણના સન્દર્ભમાં, જોઈએ તીક્ષ્ણ, સૂક્ષ્મ. અને બીજાઓ માટે ફૂલથી પણ વધુ કોમળ હોય સાધકનું હૃદય.
પ્રવૃત્તિ / વૃત્તિને કઈ રીતે ચકાસવી ?
સમાધિ શતક
૭ ૩
