________________
શુદ્ધ મનોગુપ્તિની વાત કરતાં તેમણે કહ્યું : ‘૫૨ સહાય ગુણવર્તના રે, વસ્તુધર્મ ન કહાય; સાધ્યરસી તે કિમ ગ્રહે રે, સાધુ ચિત્ત સહાય...' ગુજરાતી ભાષામાં આવેલું આ એક બહુમૂલ્ય સાધનાસૂત્ર છે.
સાધકે પોતાના ગુણોમાં જવું હોય ત્યારે (આલંબન ધ્યાનના સન્દર્ભમાં) તે પોતાના ક્ષમા આદિ ગુણોની ઊંડી અનુપ્રેક્ષા કરે છે, એ અનુપ્રેક્ષા અહોભાવમાં પરિણમે છે. અને પછી સ્વગુણપ્રવેશ સાધકને મળે છે. આ વાતના સન્દર્ભમાં તેઓશ્રી કહે છે કે પર (વિચાર)ની સહાયથી પોતાના ગુણોમાં જવું તે બરોબર ન કહેવાય. તેથી મુનિ પોતાની ભીતર જવા માટે ચિત્તની મદદ કેમ લે ?
સામાન્યતયા ક્રમ એવો છે કે પ્રભુના પ્યારા શબ્દોને ગુનગુનાવીને અને તે પર અનુપ્રેક્ષા કરીને સાધક સ્વગુણપ્રવેશ કરે; જેને આલંબનધ્યાન કહેવાય છે... પછી, આલંબનધ્યાન બહુ જ ઘૂંટાઈ જાય છે ત્યારે, સાધકને વિશેષ શબ્દો કે વિશેષ અનુપ્રેક્ષાની જરૂરત નથી રહેતી. એ બેસે છે, શબ્દાદિના આલંબન વગર જ એની ભીતરના ક્ષમાદિ ગુણોમાં એનો પ્રવેશ થઈ જાય છે. જેને અનાલંબન ધ્યાન કહેવાય છે.
શુદ્ધ વચનગુપ્તિની વાત કરતાં પૂ. દેવચન્દ્રજી મહારાજે સરસ કડી આપી :
અનુભવરસ આસ્વાદતાં, કરતાં આતમધ્યાન સલુણા;
વચન તે બાધકભાવ છે, ન વદે મુનિ અનિદાન...
સમાધિ શતક
/૫૫
