________________
છે ?
મારા ચશ્માના કાચને લૂછી નાંખું; ફરસના ને ભીંતના ડાઘ હવે ક્યાં
જ્ઞાનસાર ગ્રન્થે પણ એક સરસ આયામ આપ્યો છે : કોઈ વ્યક્તિમાં દોષ જોવાયો, તો એ એના કર્મના ઉદયને કારણે છે. એ આત્માનું સ્વરૂપ થોડું એવું છે ? તો, કર્મોદયકૃત વિષમતાને બાજુમાં રાખી તે આત્માની અનન્ત ગુણાત્મકતા ભણી નજર ન જઈ શકે ?૨
કોલસાની ખાણમાંથી એક કર્મચારી સાંજે બહાર આવે. એનું પૂરું શરીર કોલસાની રજથી રજોટાયેલું હોય. ચહેરો કાળો, કાળો લાગતો હોય, પણ એને ઓળખનાર વ્યક્તિને ખ્યાલ છે કે એની આ દેખીતી કાળાશ ઉપરછલ્લી જ છે. નળ નીચે બેસતાં જ એ કાળાશ છૂ થઈ જવાની છે અને એની ચામડીનો ગૌર વર્ણ છતો થવાનો છે. આ ખ્યાલ હોય ત્યારે એની કાળાશ જોતાં અભાવ નથી થતો. એમ જ ક્રોધ, લોભ આદિ દોષો કોઈમાં જોયા; પણ એ દોષો એનું ઉપરછલ્લું જ રૂપ છે એ ખ્યાલ આવે તો...?
દોષદર્શનથી છૂટવાનો એક બીજો આયામ...
પોતાના સંબંધીને કેન્સર થયું છે એ સાંભળ્યા પછીનો સામાન્ય વ્યક્તિનો પ્રતિભાવ આવો હોય છે : અરે, એમને કેન્સર થયું ? અહીં સહાનુભૂતિનો ભાવ ભળેલો હોય છે.
તો, દોષોનું કેન્સર કોઈને છે એ સમાચાર સહાનુભૂતિ ન જગાડે ?
२. अनिच्छन् कर्मवैषम्यं, ब्रह्मांशेन समं जगत् ।
સમાધિ શતક |
૧૩૩
