________________
બનાવ માપે છે. ઘડીઆળ માત્ર એક ભાગના જીવનને વખત બતાવે છે, તેથી તે વખતને ભાગ બતાવે છે, અને તેથી તેને અંગ્રેજી ભાષામાં ટાઈમ-પીસ કહે છે. વળી, આપણી જગ્યા માટે પણ એવી જ ભૂલ થાય છે. કેટલીક વખતે બહુ ઉંડા વિચારમાં આપણે આપણું શરીરમાં હેતા નથી અને બહુ સુખની લાગણી વખતે આપણા શરીરમાં સમાઈ શકતા નથી. છતાં, વ્યવહારિક ટેવથી એમ માનીએ છીએ કે આપણું શરીર જેવડા છીએ.
નિશાળમાં અને કોલેજોમાં પણ માત્ર એક પ્રકારને દેશ અને એક પ્રકારના કાળની ગતિ શીખવવામાં આવે છે. ભૂળમાં પિતાના શરીરથી બહાર રહેલા પ્રદેશની હકીકત અને ઈતિહાસમાં બીજા માણસન જીવન જાણવા પડે છે. પણ વિદ્યાર્થીના પિતાના શરીરમાં, પ્રાણમાં કે મનમાં જે બનાવ બને છે તે શા માટે ઉત્પન્ન થાય છે તેને પુરે ખુલાસો નિશાળેના શિક્ષણથી મળતું નથી. નિશાળમાં પદાર્થ પાઠ શીખવવામાં આવે છે તે વખતે પદાર્થોના ગુણ આપણે ઇદ્રિના સાધન દ્વારા માપવામાં આવે છે. પણ કેઈનું નાક એવું હોય કે સુગંધ આવે નહિ તે ગુલાબની સુગંધ કેવી છે તે
