________________
માણસ અને રૂથી. ઉત્પન્ન થયા અને જ્યારે આત્માને સહજ ભાવે આ પૃથ્વી ઉપર રહેવા લાયક સંજોગો ઉત્પન્ન થશે ત્યારે દિવ્ય શરીરવાળા માણસો ઉત્પન્ન થશે અને તેમાંથી દેવ જાતિ થશે. આ મતમાં પણ કાંઈક અંશે યુરોપના જુના સાયન્સના ઉત્ક્રાન્તિવાદનું અનુકરણ છે. આ માન્યતામાં દ્રષ્યના કાળનો અને દ્રષ્યના દેશનો વિચાર રહેલે છે. પણ નવા સાયન્સની શોધ પ્રયોગથી સિદ્ધ કરી આપે છે કે પ્રદેશ અને કાળ એક પ્રકારના નથી. જેથી તેની ભાવના તે તેને પ્રદેશ અને કાળ બંધાઈ જાય છે.
આ બાબત સમજવામાં બે મુખ્ય પ્રશ્નનો વિચાર રહે છે. ૧. પહેલાં શું ઉત્પન્ન થયું છે? ૨. તે તત્ત્વને માણસના કાળનું અને માણસના પ્રદેશનું માપ લાગુ કરી શકાય કે નહિ ?
જ્યારે આત્માનો અનુભવ લેવો હોય છે ત્યારે સામાન્ય જીવન સંકોચવું પડે છે અને પાછું વાળવું પડે છે, પિતાના સંસ્કારના દોષ તપાસી કાઢવા પડે છે. વિષયમાં પડેલ કે માણસને આત્મજ્ઞાન થયું નથી. તેથી ભણેલું ભૂલવું પડે છે. સામાન્ય માણસના
૨૪૭
