________________
ન્યુસપેપર. લખવાથી તે લેાકેાને પસદ પડશે. તેને વિચાર કરવા પડે છે. આ પ્રમાણે અધિપતિની પહેલી પરતંત્રતાની શરૂઆત થાય છે.
માણસનું જીવન સુધારવામાં રાજ્ય અને ધર્મ એ એ સાધન રહે છે. જ્યારે રાજ્ય ભૂલેા કરે અથવા ધર્મગુરૂઓ લેાકેાને ખાટે રસ્તે દેારતા હાય ત્યારે તે ભૂલે બતાવવી એ અધિપતિની ફરજ છે પણ અહુ ભૂલે ખતાવવાથી રાજ્ય, નવા કાયદાથી ન્યુસપેપર ઉપર દખાણ કરે અથવા કોઇ ધર્મવાળાને ક્રોધ ચડે એવા પ્રસંગ ઉભા થાય એવું હ્રાય ત્યારે એ ભૂલે જેવી છૂટથી ખતાવવી જોઇએ તેવી છૂટથી ખતાવી શકાતી નથી. આહીં અધિપતિની બીજી પરત ત્રતા શરૂ થાય છે.
વળી જ્યારે લેાકેામાં સારા વિચાર ફેલાવવા હાય ત્યારે તેવા વિચાર માટે અધિપતિના મગજમાં જે પ્રકારની શાંતિ રહેવી જોઇએ તે રાખવા જેટલી પુરસદ રહેતી નથી. તેઓ ઘણા ઉપયેગી લેખેા ઉતાવળથી લખે છે અને તેથી થાડા દિવસ પહેલાં પાતે જે લખ્યુ હાય તેની વિરૂદ્ધ કાંઈક લખવું પડે છે. છતાં લેકે તે
૧૦૯
