________________
( ૧૪ )
તરફ માબાપની અત્યંત બેદરકારીનું આ અનિષ્ટ પરિણામ જણાય છે. બચ્ચાઓને કુશળતાથી ઉછેરવામાં આવે તે તે શરીરે પુષ્ટ, કદાવર અને નીરોગી થવા પામે છે, તેને બદલે બેદરકારીથી, તેમને ભય, ત્રાસ અને ખેદ ઉપજાવ્યા કરવાથી તે દુબળાં, સત્વહીન અને રેગીલાં તથા દુઃખીયારા બને છે. કમળ વયના બચ્ચાઓને બચપણથી જ ગ્યરીતે કેળવવાની માબાપની જે પવિત્ર ફરજ છે તે અત્યારે બહુધા વિસારી દેવાય છે, એનું જ આ અતિ દુઃખકારક માઠું પરિણામ લેખવા યોગ્ય છે.
પ્રથમ તે બાળક આઠેક વર્ષનું થાય ત્યાં સુધી નિર્દોષ રમતગમતમાં દિવસ નિગમી તેને વિદ્યા તરફ રૂચિ કરાવવાની જરૂર છે. ગમત સાથે જ્ઞાન મળે અને તે નબળી સેબતથી બચે તેવી કાળજી પ્રથમથીજ રાખવી જોઈએ. ધીમેધીમે તેનામાં સારા સગુણે ખીલી નીકળે એવા બીજા સંસ્કારે તેના ઉપર પડવા દેવા જોઈએ. તે તરફ જેટલી કાળજી વધારે રહે તેટલું હિત અધિક થઈ શકે ! પરંતુ અદ્યાપિ માબાપનું તેમજ શિક્ષકનું આ આવશ્યક વાત તરફ દુર્લક્ષ્ય જેવું જ જણાય છે. જે શુભ સંસ્કાર બચપણથી જ બાળકે ઉપર પડે છે તે બહુ સ્થાયી-ન ભુંસાઈ શકે તેવા ટકાઉ બને છે. શિક્ષકે ધારે તે બાળ વિદ્યાર્થીઓને સુસંસ્કારિત બનાવવા ઘણું કરી શકે અને એમ કરવાની એમની ફરજ પણ છે. તે તેમણે નિઃસ્વાર્થપણે બજાવવા લક્ષ્ય રાખવું જોઈએ. જડ બાળકને પણ હીરા જેવા કરવાનું સદ્ભાગ્ય સુશિક્ષિત માબાપે ઉપરાંત દલસોજ શિક્ષકનું છે. તેથી જ તેમને તે દરજજો ઉચે દેખાય છે. જે માબાપ તથા શિક્ષકે ન્યાયી તથા સદાચરણી હોય તે તેમના રૂડા આચરણની ,
