________________
૬૪
પ્રાણી માત્રમાં માનવ કે કેવળ ઉપયાગી પશુ પંખીએ નહિ પણ નિગેાદના જીવાથી માંડીને ચેારાશી લાખ જીવાચેનીમાં ઉત્પન્ન થતા એકેન્દ્રિય, એઇન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય, ચૌરે ન્દ્રિય, અને પંચેન્દ્રિયજીવા અને પંચેન્દ્રિયજીવામાં મનુષ્યા, તિર્યંચા, નારકી અને દેવા વિ. સર્વ પ્રકારના જીવ માત્રના સમાવેશ થાય છે. અને તેના ઉદય એટલે અધ્યાત્મિક પ્રગતિ કે વિકાસ કઈ રીતે થઈ શકે તે આજના વિષયમાં આપણે વિચારવાનું છે.
આજે સહુ કાઇ સર્વોદયની વાતા કરે છે. સર્વોદયના માર્ગ બતાવે છે. સર્વના ઉદય થાય તેવી ચાહના રાખે છે પણ તેમની દ્રષ્ટિ માનવના યથી આગળ વધતી નથી અને તેમાં ઉપયાગી હોય તેવી માનવ પ્રજાના ઉદ્ભયની જ ચાહના હોય છે.
આધ્યાત્મિક જીવન જીવનારા અને ભારતદેશ-આદેશની આધ્યાત્મિક સંસ્કૃતિના પ્રચાર કરનારા સાધુ સંત કે મહંત પુરૂષા પ્રાણી માત્રના ઉદયના-પ્રગતિના કે વિકાસના માર્ગ આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિ દ્વારા બતાવશે. જ્યારે પૌગલીક સંસ્કૃતિના ચાકા સર્વોદયને માગ પૌગલીક સુખ સાધના દ્વારાજ અતાવશે.
પશુ ! એટલું યાદ રાખવું જરૂરી છે કે આપણા આર્યાવર્ત દેશ આધ્યાત્મિકતાના ખજાના છે. અને આ દેશના પ્રત્યેક માનવી આધ્યાત્મિકતાના અખંડ પૂજારી છે. આ દેશની સમગ્ર પ્રજાનું સાંસ્કૃતિક ઘડતર આધ્યાત્મિકતાના પાયા ઉપર જ ઘડાયેલું છે.
