________________
[૫૩] પ્રાગ્યપણે તેના ભાવે પરિણત થએલ દ્રવ્ય સમુહરૂપ જે ભાષા છે, તે બોલાતી હોવાથી ભાષા છે.
પ્રવે-તે ભાષા કેટલા પ્રકારની છે?
ઉ–સંત પુરૂષનું હિત કરે, માટે સત્યભાષા છે, અહીં સંત એટલે મુનિ તેને ઉપકાર કરનારી સત્યભાષા છે, અથવા મૂળ અને ઉત્તર ગુણ તે સંત છે, તેને ઉપઘાત ન કરે માટે સત્યા છે. અથવા સંત તે જીવાદિ પદાર્થો છે, તેનું હિત કરનાર અથવા ખાત્રી કરાવનાર લોકમાં જે બેલાતું હોય તે જનપદ સત્ય વિગેરે ભેદેવાળી સત્યા ભાષા છે, અને તેનાથી વિપરીત ક્રોધ વિગેરેથી મિશ્રિત ભેદવાળી મૃષા છે, અને બનેથી મળેલી કંઈ અંશે સાચી, કંઈ અંશે વિપરીત તે ઉત્પન્ન મિશ્ર વિગેરે ભેદેવાળી સત્યામૃષા છે, અને તે ત્રણેથી જુદી શબ્દ માત્ર સ્વભાવવાળી આમંત્રણું વિગેરે ભેદેવાળી અસત્યામૃષા છે. તેમનું વર્ણન સૂત્રથી જુઓ. (સંશોધકે આ સૂત્ર જેવા માટે પન્નવણાને પાઠ ટીપણામાં ભાષા સંબંધી ૧૧ મું પદ છે, ત્યાંથી આપેલ છે. પણ તે મૂળ હોવાથી ખરેખર ન સમજાય, તેથી વાંચકોને ખુલાસાથી સમજવા માટે આજ હરિભદ્ર સૂરિ મહારાજે દ. વિ. સૂત્રની ટીકા કરી છે તેનું ભાષાંતર ભા. ૩ જે આજ જ્ઞાનભંડાર તરફથી બહાર પડેલ છે તેમાંની ગાથાનિ. ર૭૩ થી ર૭૭ સુધી જુઓ.) - પ્ર.–દારિક શરીરવાળે ભાષા ગ્રહણ કરે છે, અને મુકે છે તે મુકેલી ભાષા ઉત્કૃષ્ટથી કેટલે દૂર જાય છે.?
અગ્રણી ને તે
જેવા તેમનું
ભાષા સબ
