________________
[૧૩૯] વિષય વિગેરેનો વિશેષ અધિકાર કહેવા જ્ઞાનપંચકમાં આવેલા અનુક્રમે મનપર્યાય જ્ઞાનને કહે છે.
मणपजवनाणं, पुण जण मण परिचिन्तियत्थ पायडणं । माणुस खित्त निबद्धं गुणपच्चइयं चरित्तवओ॥ नि ७६॥
પૂર્વે બતાવેલ અર્થ વાળું મન:પર્યાય જ્ઞાન છે, (પુન:શબ્દ વિશેષણના અર્થમાં છે, કારણકે આ રૂપી દ્રવ્યને જાણ નાર ક્ષાપ શર્મિક ભાવનું તથા પ્રત્યક્ષ વિગેરે અનેક બાબતમાં અવધિજ્ઞાનને મળતું છતાં તેનાથી સ્વામી વિગેરેથી ભેદવાળું છે, તે સ્વરૂપથી બતાવેલ છે, જે જન્મ લે તે જને (લેકમાં રૂઢ શબ્દ જન એટલે નર) છે, તેમનાં મન તે જનમન છે, તેના વડે ચિંતવેલો પદાર્થ હોય તેને આમનઃ પર્યાય જ્ઞાની પ્રકાશે છે (જાણે છે) આ મનુષ્ય ક્ષેત્ર તે રા દ્વીપ અને બે સમુદ્ર પ્રમાણ છે, તેને આશ્રયી આ જ્ઞાન છે, તથા ક્ષાંતિ વિગેરે ગુણે છે, તે મુખ્યત્વે સાધુને વિશેષ હોય છે, તેવા ઉ. ત્તમ ચારિત્ર ધારીને આશ્રયી આ જ્ઞાન છે, તેને ભાવાર્થ આ છે, કે અપ્રમત્ત સાધુ તે આમર્શ ઔષધિ વિગેરે અદ્ધિ જેને પ્રાપ્ત થઈ હોય તેને થાય છે, આ ૭૬
હવે તેને દ્રવ્ય વિગેરેથી ચિંતવે છે,
દ્રવ્યથી મન પર્યાય જ્ઞાની રા દ્વીપ બે સમુદ્ર અંદર રહેલા પ્રાણુઓના મનના ભાવમાં પરિણત થએલ દ્રવ્યને જાણે તથા દેખે છે, આ અવધિજ્ઞાન સહિત મન:પર્યાય જ્ઞાન. હોય તે જુએ અને જાણે, પણ એકલું મન:પર્યાય જ્ઞાન હોય
