________________
સ્ત્રી કેળવણી.
(૩) ઘળી સંતતિ સહેજે સુધરવા પામે છે. અન્યથા સંતતિ સુધરવી મુક્ત છે.
(૨) જ્ઞાન-પ્રાપ્તિ. ઉપર પ્રમાણે સ્ત્રીઓને કેળવણી આપવાથી શું લાભ થાય છે, અને ન આપવાથી શું નુકશાન થાય છે, તે વિષે સહેજ ઈસારે કરવામાં આવ્યું છે. હવે આ સ્થળે તે બાબત વિશેષ વિવેચન કરવામાં આવશે.
આ જગતના પ્રાણીમાત્રમાં ચૈતન્યભાવ સરખો છે, તો પણ પશુપક્ષી વગેરે પ્રાણીઓથી મનુષ્ય પ્રાણી ઉત્તમ ગણાય છે. એનું કારણ મનુષ્ય જ્ઞાન મેળવવાને, શક્તિવાન છે, વળી ખરૂં ખોટું પારખી શકે છે, જેથી હું તજી, ખરૂં આદરવા લાયક છે એમ તે સમજે છે. એ સિવાય બીજું કારણ જણાશે નહિ. જ્ઞાન એટલે સમજણ. જેનામાં જેટલી વધારે તેટલી (માનવજાતમાં)તે મને નુષ્ય ઉંચી પદવી ધરાવે છે. આપણે સર્વે વગડામાં અથવા ગામડામાં રહેનાર માણસ કરતાં શહેરનાં માણસને ઉત્તમ ગણીએ છીએ, તેનું કારણ તેઓનું જ્ઞાનબળ વધારે હોય” એજ છે. - રીરબળમાં તે વગડાના અને ગામડાના રહેનારાઓ, શહેરનાં મનુષ્યો કરતાં ચઢે છે, તો પણ તેઓ શહેરી મનુષ્યના શાનબળને લીધે વશ રહે છે. દરેકે દરેક માણસમાં ઓછું-વધતું જ્ઞાન હેય છે, તેથી તે પોતાના દરેક કાર્ય ઉપરથી અનુભવ લઈ પોતાના સુખદુઃખની વાત એક બીજાને કરે છે, અને તે ઉપરથી જે રસ્તે વધારે સુખ મળે તે રસ્તે પ્રવર્તવા વધારે જ્ઞાનવાળાની મતિથી પ્રયત્ન કરે છે. ઉમ્મર પરત્વે જોઈએ તે બાળકને આપણે પશુ બરાબર કહીએ છીએ, તેનું કારણ એટલું જ છે કે તે સમયે તેનામાં કાંઈ જ્ઞાન હોતું નથી. જેમ જેમ તે મોટું થતું જાય છે અને
