________________
કાવ્યપ્રકાશ
ધૂને મહેવડઓ, આળસુનો પીર, બેટ! શ્રીમંત, એવું વદતાં લેશન નમણું કેરા પ્રફુલ્લ થયાં. અહી વસ્તુ વડે, મારેજ ઉપગ્ય છે એ પ્રમાણે વરતુ સૂચવાય છે.
૭૫વિશ્રધ્ધ ચાટ વચને પ્રિય સંગમાં તું બેલી શકે સુરતમાં! સખી! કેવ ધન્ય! નવી ભણી કર જરા સરતાં પિયુને
જે શુદ્ધિ રહે કશૌય તે સમ છે સખીના. ૬૧ અહીં તું ધન્ય છે અને હું ધન્ય છું એ વ્યતિરેકાલંકાર છે.
૭૬ ઉન્મત્ત ગન્ધગજકુંભ કપાટફૂટે જામી ગયેલ ઘન રક્તની કાન્તિવાળે દીઠે રણે કરસું, કેપથી લાલચોળ
કાલીકટાક્ષ સમ, વીરજને જમૈયો. અહીં ઉપમા અલંકારથી, શત્રુના સમગ્ર સિન્યને ક્ષણમાં નાશ થશે એવી વસ્તુ સૂચવાય છે.
S૪હે પુત્રી (આ) આળસુઓને શિરામણી, ધૂર્તોને નાયક, ધન સમૃદ્ધિવાળો છે.” એ પ્રમાણે કહેતાં નતાંગીનાં નયને વિકસી ગયાં. > આ સ્વતઃસંભવી ધ્વનિમાં વસ્તુથી વસ્તુ બંજિત થયાનું ઉદાહરણ છે. [૧]
૭૫સુરત કીડા દરમીઆન, પ્રિયસંગમમાં પણ વિશ્વસ્ત ચાટુ વચને તું બેલી શકે છે તે તને ધન્ય છે. નવી તરફ પ્રિયતમે હાથ નાંખતાં મને જે કાંઈ સાંભરતું હોય તે સખીના જ સમ છે. – સ્વતઃસંભવ, વસ્તુથી અલંકાર. [૨]
૭૬૮મદાંધ ગંધગજના, કમાડના આગળીઆ જેવા કુંભ ઉપર પડવાથી રૂઢ સંબદ્ધ થયેલા ઘાડા લેહીથી જેને પ્રકાશ રાત છે એવો અને કેપથી લાલ કાતિવાળા કાલીના કટાક્ષ જેવો કૃપાળુ જેના હાથમાં વીરોએ રણમાં જોયેસ્વતઃ સંભવી, અલંકારથી વસ્તુ. [૩]
