________________
मात्रिक छन्दों के लक्षण एवं नामभेद
[ ४१५
छन्द-नाम
मात्रा-संख्या एवं लक्षण
सन्दर्भ-ग्रन्थ-सङ्कताङ्क
गाथा
विगाथा
गाहू
उद्गाथा
गाहिनी
[१२, १८, १२ १५; ड- ७, १. ५, ६. ७, ६, १०, १२, १४, १६, ग; इसमें छठा 'ड' जगण होता १७, २१; आर्या- १०, १४, १७, १८, है या चार लघु होते हैं। इसके १६, २०, २२. विषम गणों में अर्थात् १, ३, ५, ७ 'ड' में जगण निषिद्ध है। चतुर्थ चरण में छठा 'ड' केवल एक लघु होता है।] [१२, १५, १२, १८] १, ६, १२, १४, १६, १७, २१ उद्गीति
५, ६, १०, १४, १७, १८, १९, २१. [१२, १५, १२, १५] १, ६, १४; गाथिका- १६; गाह- २१;
उपगीति- ५, ६, ७, १०, १२, १४, १७,
१८, १९, २१. [१२, १८, १२, १८] १, ६, १४, १६, १७.२१, गीति-५, ६,
७, १०, १२, १४, १७, १८, १९, २०,
२१, २२. [१२, १८, १२, २०] १, ६, १२, १४, २१; गाथिनी- १६, १७,
ललितावल्गुगीति- १४. [१२, २०, १२, १८] १, ९, १२, १४, १६, १७; ललितावल्गु
गीति- १४. [१२, २०, १२, २०] १,५, ६, ७, ९, १०, १२, १४, १६, १७,
२१,आर्यागीति-१४,१७, १८, १६, २० (१३, ११, १३, ११; प्रथम १, ६, १०, १२, १४, १७; दोहक-६; और तृतीय चरण में ट, ड, ढ द्विपथा- १६; द्विपथ्या- १७; द्विपथक-७; और द्वितीय तथा चतुर्थ चरण एवं ५, २१ के अनुसार मात्राएं- १४. १२, में ट, ड. ल; अर्द्धसम.] १४, १२ हैं। [११; षट्पदी, ड, ड, ढ.] १, ६. १७; रसिक- १६; उत्कृष्टा-१४;
सुललित- १७; सुललितमति- १२. [२४, चतुष्पदी]
१, ६, १२, १४, १६, १७. [१७, १८, १७, १८ वर्ण;अर्द्धसम] १, ६, १२, १६; गन्धा-१४; १७ के अनु
सार १७ वर्ण २० मात्रा १८ वर्ण २४
मात्राएँ होती हैं। [३०; चतुष्पदी; षोडशपदी १, ६, १२, १७; चतुष्पदा- १४; चतुष्पदीसमग्र मात्रा ४८०; ड-७, ग.) १६.
सिहिनी
स्कन्धकम
दोहा
रसिका
रोला गन्धानक
चौपैया