Sanskrit Bhasha Pradip

SR No.: 023460
Original Sutra Author: N/A
Author: Thakordas Jamnadas Panji
Publisher: Thakordas Jamnadas Panji
Publication Year: 1867
Total Pages: 366
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 28 MB

Page 50

(કૃતાદિ પ્રતિપાદિક બેધક પ્રત્યવિષે કઈ જાણવાની બહુ જરૂર નથી તેથી તેઓ વિષે આ ભાગમાં કઈ લખ્યું નથી તેમજ આગળ પણ જે ખરૂ જરૂરનું છે તે જમાત્ર પ્રસંગે પાત લખ્યું છે)
૧ સાર્વધાતુક પ્રત્યવિષે. પહેલાં ચાર કાળે એટલે વર્તમાન, આજ્ઞાર્થ, વિધ્યર્થ અને અનદ્યતનભૂત કાળના પ્રત્યય અને વર્તમાન કૃદંતપ્રાતિપદિક બેધક પ્રત્યયેની સાર્વધાતુક સંજ્ઞા છે, ને એ પ્રત્યયેની પૂર્વે મૂળ ધાતુએ કે જે૧૧ વિભાગ અથવા ગણમાં વહેંચાયેલા છે તેઓને પિતાના ગણુની નીશાની લગાડાય છે. એ ગણોના નામ, તથા દરેકગણમાં કેટલા ધાતુઓ છે તે, તથા તેઓની નીશાનીઓનીચે પ્રમાણે છે.
ધાતુઓની સંખ્યા.
ગણેના નામે
ગણની નીશાનીઓ
પાણિનિ મતે અન્ય મતે
સૌત્ર | કુલ્લે..
o
૧૦૧૦
૭૧ ૨૪
૧૦૭૭
७६
o
o
૨૫
مي & لا » ع م و
૧૪૦
૧૪૭
૪
૪૩
૩૪ ૧૫૭
૦
૧૬૮
૦ ૦ = 0 5 = b E
Sા છે એજ ૦ ૦ ? : ૪ - ૪ હૈં
૦
૨૫ ૧૦.
૦
૧૦
૪
૬૧
ده می
૦
૪૧૦
૪૫૯
। अय
૫૧ | ૨ ફુલે. ! ૧૯t[ ૧૩૫ ર૬ | ૨૧૫૧ ઉપર લખેલી ગણેની નીશાનીઓની બાબતમાં તથા ઉપર લખેલા મહિલા કેટલાક ગણના ધાતુઓને લગાડવાના પુરૂષ બેધક પ્રત્યની બાબતમાં જે વધુ જાણવાનું છે તે નીચે મુજબ. ૧. બધા ગણેની નીશાનીઓ ધાતુને અંતે લાગે છે. પણ ૭ મા ગણની નીશાની ઉપાંતે લાગે છે. ૨. બીજા, ત્રિજા, પાંચમા, સાતમા, આઠમા ને નવમા ગણના ધાતુઓના સંબંધમાં પરસ્મ
પદી વિધ્યર્થમાં ને આત્મને પ્રદી વર્તમાન, આજ્ઞાર્થ અને અનદ્યતનભૂતમાં જ્યાં કાઉસમાં
બીજે પ્રત્યય લખ્યું છે ત્યાં તે કાંઉંસમાં આપેલે જાણો. ૩. બીજા, ત્રિજા, સાતમા ને નવમા ગણના સર્વે ધાતુઓના સંબંધમાં અને વ્યંજનાંત પાંચમા ગણના ધાતુઓના સંબંધમાં આજ્ઞાર્થના પરમૈપદના પ્રત્યયે જે કાંઉંસમાં આપેલા છે તે જાણવા, અને ધાતુના પ્રત્યય લેવા તૈયાર થયેલા અંગને અંતે અર્ધસ્વર અને અનુનાસિક શિવાયને વ્યંજન હોય તે દિને હિ કરે. * આ ધાતુઓના જેવા બીજા પણ આ ગણના થાય છે. * આમાં ૨૯ ધાતુઓ વેદના વ્યાકરણમાં આવતા ઉદાત્તાદિ વિર ભેદ વગેરેના કારણથી બેવડાયલા છે તે પાછળ ધાતુ કોષમાં તેના પર આપેલા ખબે નંબર પરથી માલમ પડશે ને તે કારણને લીધે ધાતુ કેષમાં ધાતુની સંખ્યા (૨૧૫૧-૨૯) ૨૧૨૨ છે. * ધાન કોષમાં આ ધાતુઓના નંબર કાઉસમાં લખ્યા છે. એ ૧૩૫. ઉપરાંત પણ કેટલાક ધાતુઓ છે પણ તે જવલ્લેજ વપરાય છે તેથી તે લખ્યા નથી.