Page Text
________________
૧૬૭ ખ. કૃતાદિ પ્રત્યયથી થયેલા નામની પૂર્વે પ્રાતિપદિક શિવાયને કઈ પણ શબ્દ હેય તે
જેમકે પુનઃ તિરસઃ સત્વરઃ મછંતિઃ ૨. સામાસિક શબ્દની જાત-કૃદંત અવ્યયના અંતવાળા શબ્દ અવ્યય થાય છે ને કૃતાદિ શબ્દના અંતવાળા શબ્દનું લિંગ છેલ્લા શબ્દના લિંગ પ્રમાણે થાય છે.
૮. ઉપપદ તત્પરષ. ૧. વ્યાખ્યા-સ્વા, ચ, ૨ ને શમ્ પ્રત્યયથી થતા કૃદંત અવ્યયની પૂર્વે તથા કૃતાદિ પ્રાતિપદિકની
પૂર્વે નીચે લખેલા શબ્દ આવે છે ત્યારે સમાસના આગળ કહેલા સાધારણ નિયમ તથા નીચે લખેલા નિયમ પ્રમાણે ફેરફાર કરી નીચે લખેલી જાતને શબ્દ કરવામાં આવે છે, ને એમ કરવામાં આવે છે ત્યારે આ સમાસ થયા કહેવાય છે. ક. ત્યા, ૨ ને ઈ થી થતા કૃદંત અવ્યયની પૂર્વે ૩, ન, તિર્થ, મુરતઃ ને એવા
શબ્દ હોય તે-જેમકે ત્યા ! ખ. ચમ્ થી થતા કૃદંત અવ્યયની પૂર્વે કઈ પણ શબ્દ કેટલીક વખતે જરૂર અને કેટલીક વખતે વિકલ્પ હોય તે-જેમકે સ્વાદુળા (મું) | ખૂટોપ અથવા મુસ્ટન
૩પલર (મુ) ગ કૃતાદિ પ્રત્યયથી થયેલા નામની પૂર્વે કૃતાદિ નામ જેને લીધે થયું હોય તે નામ હેાય તે
જેમકે શુંમઃ (લું રાતિ તિ ઉંમr: એમાં ને ?, શુંમ ને લીધે થાય છે કેમકે નીકર થતું. પણ એ એ રીતને સામાસિક શબ્દ નથી કેમકે છું ને ઘર સાધારણ રીતે થયે છે, પચઃ ને લીધે થયે નથી, પથ પર: પોયરઃ
એમ થયું છે).
૨. સામાસિક શબ્દની જાત-કૃદંત અવ્યયના અંતવાળા શબ્દ અવ્યય થાય છે ને તાદિ શબ્દના અંતવાળા શબ્દનું લિંગ છેલ્લા શબ્દના લિંગ પ્રમાણે થાય છે.
ભાગ ૫ મ.
અવ્યવીભાવ સમાસ. ૧. વ્યાખ્યા–જે કઈ પ્રાતિપદિક એવા એક કે વધારે શબ્દની સાથે કે એવી વિભક્તિમાં
વપરાયું હોય કે જેને બદલે તેના અર્થને ઉપસર્ગ અથવા અવ્યય મુકાય તેમ હોય તે તે શબ્દઅથવા વિભક્તિને બદલેઉપસર્ગ કે અવ્યય મુકી, સમાસના આગળ કહેલા સાધારણ નિયમ તથા નિચે લખેલા નિયમ પ્રમાણે શબ્દને ગઠવી તથા તેમાં ફેરફાર કરી, આ શબ્દ નપુંસકલિંગના પ્રથમાના એક વચનના જે, ને ન રૂપ અપાય તે કરવામાં આવે છે, ને એમ કરવામાં આવે છે ત્યારે આ સમાસ થયે કહેવાય છે. જેમકે જીયો પનું રૂપ અન્તવિાિ આ સમાસથી થતા શબ્દને રૂપ અપાતા નથી તેપણ ય કારાંત, હોય તે તેનું ત્રિજી, પાંચમી ને સાતમી વિભક્તિનું એકવચન વિકલ્પ કરાય છે. અપવાદ ક. કયા શબ્દો તેઓને બદલે ઉપસર્ગ અથવા અવ્યયન મુકાતાં જાતેજ જેડી શકાય છે તે વિષે - .१ यावत्, तावत्-रभ यावन्तः श्लोकाः तावन्तः (अच्युतप्रणामाः)-यावच्छोकम्
(ગયુતપ્રામા )
| SR No. | 023460 |
| Book Title | Sanskrit Bhasha Pradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publisher | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publication Year | 1867 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |