Page Text
________________
૧૫૯
ખ. ઉપમેય કૂવ કે વ ના સબધથી તેને જેની ઉપમા અપાતી હેાય એવા શબ્દ સાથે વપરાયેા હાય તા—જેમકે મુલ્લું મહમિવ મુવમજ મુલમેવમણું= મુલામ, પુરુષઃ વ્યાવ=પુરુષવ્યાઘ્રઃ ।
ગ. ક્રિયાવાચક વિશેષણ આવી પશ્ચાત્ ના સંબંધથી તેવાજ વિશેષણ સાથે વપરાયુ... હાય તા—જેમકે આવા સ્નાતઃ પશ્ચાન્તિઃ નાતાનુતિઃ।
અપવાદ—ભૂત કૃદંતના વિશેષણા નકારવાચક તેવા જોડે જોડાય છે. બીજા તેવા જોડે જોડાતા નથી. જેમકે તાતમ્।
. ઉપર લખેલા શિવાયના કેટલાક પ્રાતિપકિ સદ્ ચ તત્ ના સંબધથી કેટલાક નામ અથવા સર્વનામ જોડે વપરાયા હૈાય તે—જેમકે ચાલો સર્વશ્ર્વ = ઝાલÒ: 1 कठश्वासौ श्रोत्रियश्च - कठश्रोत्रियः । एकश्चासौ वरिश्च - एकवीरः ने वीरकः । एकश्वासौ नाथश्च=एकनाथः। नागश्चासौ पुरुषश्च पुरुषनागः । रक्ता चासौ लताच - रक्तलता । नीलं च तदुत्पलं च= नीलोत्पलं ।
અપવાદ
છુ. વાત ને તમ પ્રશ્નવાચક હોય તેાજ કેઇ જાતિવાચક નામ જોડે જોડાય છે. જેમકે તરજાપ=કલાપ શાખાના કચા બ્રાહ્મણ । પણ તરઃ પુત્રઃ= કયા છોકરી, ૨. સત્, મહત્, પદ્મ, ને ઉત્કૃષ્ટ એએ વખાણુ વાચકના અર્થમાં હાય તાજ નામ સાથે જોડાય છે, જેમકે મદાવેચાણઃ ।
રૂ. વત્ કૃતાદિ પ્રાતિપકિ શિવાયના શખ્સ સાથે જોડાય છે ને ધૃતાદિ પ્રાતિપકિ સાથે જો તે ગુણવાચક હાય તા જોડાય છે. જેમકે વધારો પિશ્ચ= પત્તિ: શ્વા સૌ રચષાઃ।
૪. તળ્યું, અનીચ્, ચ ને તુલ્ય ના અતવાળા અને એના અર્થવાળા શબ્દો કોઇ પણ પ્રાતિપકિ જેના અર્થ અમુક જાતિવાચક ન હેાય તેની સાથે જોડાય છે. જેમકે ૩ળ ૨ તદ્દોન્ય મોગોળ પણ મોન્યશ્ચાત્તાપોનÆ તુ મોન્ચોનઃ નહીં થાય કેમકે મોહ્ન જાતિવાચક છે.
દિશાવાચક તથા સંખ્યા વાચક શબ્દો, કોઇ પણ પ્રાતિપકિ જોડે, જો આખા શબ્દના અર્થ ઉપનામ જેવા થતા હાય તા, જોડાય છે. જેમકે સપ્તર્ષયઃ। પણ །માતઃ જોડાય નહીં કેમકે ઉપનામ વાચક શબ્દ થાય તેમ નથી.
૬. દિશાવાચક તથા સખ્યાવાચક શબ્દો નામ જોડે જો આખા શબ્દના અર્થ ઉપનામ જેવા ન થતા હોય તે પણ નીચેની હકીગતમાં જોડાય છે.
૪. તદ્ધિતના પ્રત્યય લગાડવા હાય તા, જેમકે ષટ્સમાત/બ=નાખાવુઃ । પૂર્વ+ રાજા+ત્ર=પૌવાહઃ ।
સ્વ. વિશેષનામ થતુ હોય તા, જેમકે પૂર્વ+નવુામરામાં પૂર્વષુવામરામાં એ ગામનુ નામ છે.
જ્ઞ. કાઇ ત્રિજા શબ્દ સાથે જોડાતા હાય તે, જેમકે પૂર્વ+રાજા+પ્રિય-પૂર્વાહા
પ્રિયઃ। ૨. સમાસમાં આવતા શબ્દોના ક્રમઃ—
ક. નામ જ્યારે વિશેષણુ અથવા વિશેષણ તરીકે વપરાયલા શબ્દ જોડે જોડાય છે ત્યારે વિશેષણ અથવા વિશેષણ તરીકે વપરાતા શબ્દ પહેલા મુકાય છે, જેમકે ચાલો
| SR No. | 023460 |
| Book Title | Sanskrit Bhasha Pradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publisher | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publication Year | 1867 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |