________________
૩૧૮
શ્રીસિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન (4) યુપ્રત્યયો જ પરમાં વર્તતા આ સૂત્રથી ગો કારાના નામના મો નો ગૌ આદેશ થાય એવું કેમ?
(a) નવ (b) થવા – કમ + ટા, થો + ટા,
“ગોતો. ૨.૨.૨૪' + ટ = વા,
+ ટ = દાવા
અહીંજો અને ઘો થી પરમાં રહેલો ટા પ્રત્યય પુ સંજ્ઞક ન હોવાથી આ સૂત્રથી જે અને ઘો નામોના મો નો ગો આદેશ ન થયો TI૭૪
(3).
આ સશસોડતા | ૨.૪.૭ધા
(2) –મોરારસ્થા-સોરાળ સદ ગાવા મવતિ નામ, સુIA, , સુI: પર; ચા, વિદ્યા, ઘ, સુદ્યા પરા ચાવિત્યે? નિવમ્ II૭ATી. સૂત્રાર્થ:- ગો કારાન્ત નામના અંત્યવર્ણનો (સાદિ) કમ્ અને શમ્ પ્રત્યાયના માં ની સાથે મળીને આ
આદેશ થાય છે.
સૂત્રસમાસઃ - મમ્ ૨ શમ્ ૨ = પ્રશસ્ (૪.૬.) તસ્ય = સરસડા
વિવરણ:- (1) શંકા - સૂત્રમાં મત પદ કેમ મૂકો છો? કારણ સૂત્ર મા મસિ ' બનાવવામાં આવે તો પણ મમ્ અને શમ્ પ્રત્યયો પરમાં વર્તતા નો કારાન્ત જો વિગેરે નામોના અંત્યનો આ આદેશ થવાથી + કમ્ અને T + શમ્ અવસ્થા પ્રાપ્ત થતા 'સમાનાના તેના ૨.૨.૨' સૂત્રથી સંધિ થઈ જામ્ અને Tઃ વિગેરે પ્રયોગ સિદ્ધ થઈ શકે છે.
સમાધાન - તમારી વાત બરાબર નથી. કારણ + મમ્ અને TT + શાસ્ અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય ત્યારે સમાનાનાં તેને ૨.૨.?' સૂત્રથી મ પ્રત્યયના ગની સાથે ના ગા ની સંધિ થવાના કારણે વિગેરે પ્રયોગો તો સિદ્ધ થઇ જાય, પણ પુલિંગમાં પર એવા રસોડતા ૨.૪.૪૬' સૂત્રથી પ્રત્યાયના ની સાથે એના મા નો દીર્ઘ આદેશ તેમજ શમ્ પ્રત્યયના સ્નો – આદેશ થવાના કારણે : ના બદલે વિગેરે અનિષ્ટપ્રયોગો સિદ્ધ થવાની આપત્તિ આવે છે. તેમજ સ્ત્રીલિંગમાં 1 + શ અવસ્થામાં ‘નુIતો. ૨.૭.૨૦૭' સૂત્રથી જ ના મા નો લોપ થવાના કારણે જ આવો અનિષ્ટપ્રયોગ સિદ્ધ થવાની આપત્તિ આવે છે. જો સૂત્રમાં અતી પદ મૂકીએ તો શમ્ પ્રત્યયના મની સાથે જ વિગેરે નો કારાન્ત નામોના અંત્યવર્ણનો ના આદેશ થવાથી આ અવસ્થા પ્રાપ્ત થતા હવે શત્ પ્રત્યયનો મ વિદ્યમાન જ નથી કે જેથી પુંલિંગમાં ‘સોડતા૨.૪.૪૬' સૂત્રની અને સ્ત્રીલિંગમાં સ્વરાદિ મધુ પ્રત્યયોને આશ્રયીને પ્રવૃત્ત થતા નુIતો ૨..૨૦૭' સૂત્રની પ્રવૃત્તિને અવકાશ રહે. આમ સૂત્રમાં સત્તા
