________________
ધર્મબિંદુપ્રક૨ણ
ત્રીજો અધ્યાય
एवं सम्यक्त्वमूलकेष्वणुव्रतादिषु समारोपितेषु यत् करणीयं तदाहगृहीतेष्वनतिचारपालनम् ॥ २०॥ १५३ ॥ इति ।
गृहीतेषु प्रतिपन्नेषु सम्यग्दर्शनादिषु गुणेषु, किमित्याह - निरतिचारपालनमिति, अतिचारो विराधना देशभङ्ग इत्येकोऽर्थः, अविद्यमानोऽतिचारो येषु तानि अनतिचाराणि, तेषाम् अनुपालनं धरणं कार्यम्, अतिचारदोषोपघातेन हि कुवातोपहतसस्यानामिव स्वफलप्रसाधनं प्रत्यसमर्थत्वादमीषामिति।।२०।।
આ પ્રમાણે સમ્યક્ત્વ જેનું મૂલ છે એવાં અણુવ્રત વગેરે વ્રતોનું આરોપણ થયા પછી જે કરવું જોઈએ તે કહે છે :
સમ્યગ્દર્શન વગેરે ગુણોનો સ્વીકાર કર્યા પછી તેમનું અતિચાર રહિત પાલન કરવું જોઈએ. અતિચાર, વિરાધના અને દેશભંગ એ ત્રણે શબ્દોનો એક અર્થ છે. અતિચાર દોષથી હણાયેલા ( = મલિન બનેલા) સમ્યગ્દર્શન વગેરે ગુણો દુષ્ટવાયુથી હણાયેલા ધાન્યની જેમ પોતાનું ફળ સાધવા સમર્થ બનતા નથી. (૨૦)
अनतिचारपालनमित्युक्तम्, अथातिचारानेवाह
शङ्का-काङ्क्षा-विचिकित्सा -ऽन्यदृष्टिप्रशंसा-संस्तवाः सम्यग्दृष्टेरतीचाराः ॥२१॥१५४॥ इति ।
तत्र
इह शङ्का काङ्क्षा विचिकित्सा च ज्ञानाद्याचारकथनमिति सूत्रव्याख्योक्तलक्षणा एव, अन्यदृष्टीनां सर्वज्ञप्रणीतदर्शनव्यतिरिक्तानां शाक्य-कपिल- कणादाऽक्षपादादिप्रणीतमतवर्त्तिनां पाषण्डिनां प्रशंसा - संस्तवौ अन्यदृष्टिप्रशंसा - संस्तवौ, 'पुण्यभाज एते' 'सुलब्धमेषां जन्म' 'दयालव एते' इत्यादिका प्रशंसा, संस्तवश्चेह संवासजनितः परिचयः वसन - भोजनदाना -ऽऽलापादिलक्षणः परिगृह्यते, न स्तवरूपः, तथा च लोके प्रतीत एव संपूर्वः स्तौतिः परिचये, 'असंस्तुतेषु प्रसभं भयेषु' ( ) इत्यादाविवेति, ततः शङ्का च काङ्क्षा च विचिकित्सा च अन्यदृष्टिप्रशंसा-संस्तवौ चेति समासः, किमित्याह— सम्यग्दृष्टेः सम्यग्दर्शनस्य अतीचारा विराधनाप्रकाराः संपद्यन्ते, शुद्धतत्त्वश्रद्धानबाधाविधायित्वादिति ||२१||
અતિચાર રહિત પાલન કરવું જોઈએ એમ કહ્યું. આથી હવે અતિચારોને ४ हे छे:
શંકા, કાંક્ષા, વિચિકિત્સા, અન્યદૃષ્ટિપ્રશંસા અને અન્યદૃષ્ટિ સંસ્તવ
૧૪૨