________________
કરે અથવા વાંકું પણ બોલે - મિત્ર તરીકે માને નહીં, તથા જે ક્રૂર અને મૂઢ મતિવાળો હોય, તે મનુષ્ય મરીને તિર્યંચ થાય છે. (૫૩૯)
(૩) મનુષ્યગતિમાં જવાનાં લક્ષણ अज्जवमद्दवजुत्तो, अकोहणो दोसवज्जिओ वाई । न य साहुगुणेसु ठिओ, मरिउं सो माणुसो होइ ॥ ५४० ॥
અર્થ : જે આર્જવ (સરળતા) અને માર્દવ (કોમળતા) વડે યુક્ત હોય, ક્રોધરહિત, દ્વેષરહિત, વાદી (અન્યના ગુણને બોલનાર) હોય અને સાધુના ગુણોમાં રહેલો ન હોય, અર્થાત્ મુનિપણું ગ્રહણ કર્યું ન હોય તે મનુષ્ય મરીને પણ મનુષ્ય થાય છે. (સાધુપણું લીધેલ હોય તો તો દેવગતિ કે મોક્ષ પામે છે તેથી સાધુપણું ગ્રહણ કર્યા વિનાનો કહ્યો છે. દેશવિરતિ શ્રાવક પણ દેવ જ થાય છે.) (૫૪૦)
અહીં દેવગતિમાં જનારા જીવોના લક્ષણની ગાથા જોઈએ પણ લખેલ નથી, તેથી સ્થાન શૂન્ય ન રહેવા માટે કર્મગ્રંથ પહેલામાંથી તે સંબંધી ગાથા લખી છે.
(૪) દેવગતિએ જનાર જીવોના લક્ષણો अविरयमाइ सुराउ, बालतवो ऽकामनिज्जरो जयइ । सरलो अगारविल्लो, सुहनामं अन्नहा असुहं ॥ ५४१ ॥
અર્થ : અવિરત સમકિત દષ્ટિ જીવો તથા બાળપ-અજ્ઞાન કષ્ટ કરનારા જીવો અન અકામ નિર્જરા કરનારા જીવો દેવગતિનું આયુ બાંધે છે. સરલ, ગર્વ વિનાના તેમજ તેવા બીજા ગુણવાળા જીવો શુભ નામકર્મ બાંધે છે અને તેથી અન્યથા – વિપરીત વર્તનારા જીવો અશુભ નામકર્મ બાંધે છે. (૫૪૧)
અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ એવા મનુષ્ય ને તિર્યંચ દેવાયું બાંધે છે. તેમાં ઘોલના પરિણામે, સુમિત સંયોગે, ધર્મરૂચિપણે, દેશવિરતિ ગુણે, સરાગ સંયમે વૈમાનિકનું આયુ બાંધે.
રત્નસંચય - ૨૩૩
