________________
(૨૦૨) સંમૂર્છાિમિ પંચેન્દ્રિય મનુષ્યની
ઉત્પત્તિનાં ચૌદ સ્થાનો उच्चारे१ पासवणे२, खेले३ सिंघाण४ वंत५ पित्तेसुध । सुक्के७ सोणिय८ गयजीव-कलेवरे९ नगरनिद्धमणे ॥ ४३३ ॥ महु ११ मज्ज १२ मंस १३ मंखण १४,
सव्वेसु असुइठाणेसु १५ ।। उप्पज्जंति चयंति य, समुच्छिमा मणुअपंचिंदी ॥ ४३४ ॥
અર્થ ઉચ્ચાર (વડીનીતિ)માં ૧, પ્રગ્નવણ (લઘુનીતિ)માં ૨, ખેલ (શ્લેષ્મ)માં ૩, સિંઘાણ (નાકના મેલ)માં ૪, વાંત (વમન)માં ૫, પિત્તમાં ૬, શુક્ર (વીય)માં ૭, શોણિત (સ્ત્રીના રૂધિર)માં ૮, જીવ રહિત ફ્લેવર (શબ)માં ૯, નગરની ખાળમાં ૧૦, મધમાં ૧૧, મદ્ય (મદિરા)માં ૧૨, માંસમાં ૧૩ તથા માખણમાં ૧૪ અને બીજા સર્વ અશુચિ સ્થાનોમાં સંમૂર્ણિમ મનુષ્ય પંચેંદ્રિયો ઉત્પન્ન થાય છે અને ચવે છે. (૪૩૩-૪૩૪) (આ ગાથામાં ચાર મહાવિગય સહિત ૧૫ સ્થાનમાં સંમુછિમ મનુષ્યની ઉત્પત્તિ કહી છે પરંતુ બીજે ઠેકાણે તે ચાર મહાવિનયમાં સંમુર્ણિમ મનુષ્યની ઉત્પત્તિ કહી નથી, પણ બેઇંદ્રિય જીવોની ઉત્પત્તિ કહી છે, તેથી તે ૪ જતાં બાકી ૧૧ ને મનુષ્યના શરીરનો મેલ, પ્રસ્વેદ અને સ્ત્રીપુરૂષનો સંયોગ – આ ૩ સ્થાન ઉમેરી ચૌદ સ્થાન કહ્યાં છે. તે જીવો પણ ચૌદ સ્થાનકીયાજ કહેવાય છે.)
(૨૦૩) પંદર યોગના નામ सच्चेयरमीसअसच्चमोसभासवय वेउव्वि आहारं । उरलं मीसा कम्मण, इय जोगा देसिया समए ॥ ४३५ ॥
અર્થ : સત્ય ૧, ઇતર (અસત્ય) ૨, મિશ્ર (સત્યામૃષા) ૩, અસત્યામૃષા ૪ એ ચાર વચનયોગ તથા તે જ નામના ચાર મનયોગ મળી આઠ, વૈક્રિય કાયયોગ, આહારક કાયયોગ અને ઔદારિક કાયયોગ
રત્નસંચય - ૧૯૨
