________________
૨૮૦
हेमलघुप्रक्रियाव्याकरणे ङ्गात् स्त्रियां कीर्वा स्यात् । पीनस्तनी पीनस्तना । अतिकेशी, अतिकेशा माला । सहादिवर्जनात् सहकेशा. अकेशा, विद्यमानकेशा । अक्रोडादिभ्यः इति किम् ? सुक्रोडा सुवाला । स्वाङ्गाનિિિત નિ ? વોચ, અજ્ઞાન છે ' , . अविकारोऽद्भवं मूर्त प्राणिस्थ स्वाङ्गमुच्यते ।
च्युत च प्राणिनस्तत्तन्निभं च प्रतिमादिषु ॥२ ।। | પ્રાણીમાં રહેલું [જે સ્વાંગ હોય તે ગમે ત્યારે પ્રાણીમાં જ રહેલું હોવું જોઈએ.] પ્રાણીનું પિતાનું અંગ તેને સવાંગ સમજવું, પણ તે અંગ સેજા [રાજ એટલે સજા–સોજા વિકારરૂપ છે.] વગેરે વિકારરૂપ ન હય, કફ [ પ્રવાહી છે.] વગેરે પ્રવાહી દ્વવરૂપ ન હોય, જે સ્વાંગ હોય તે દશ્ય [જ્ઞાન અમૂર્ત છે-
મૂહેવું જોઈએ તથા કદાચ પ્રાણીનું અંગ [વાળ પ્રાણીથી છુટા પડી ગયા હોય તે પણ સ્વાંગ જ ગણાય.] પ્રાણીથી છુટું પડી ગયું હોય તે પણ સ્વાંગ કહેવાય અને પ્રાણીના સ્વાંગ જેવું મૂર્તિ [પ્રતિમા સારા મુખવાળી હેયપ્રતિમા–વગેરેમાં મુખ કે હાથ વગેરે હોય તે પણ સ્વાંગ કહેવાય.
જેને છેડે સ્વાગવાચી શબ્દ હોય એવા સમાસવાળા ચારાત્ત શબ્દને નારીજાતિમાં વાપરવું હોય ત્યારે છું વિકલ્પ લાગે છે. અહીં જાત્ત શબ્દની પૂર્વમાં સદ, નગ્ન નિષેધવાચક ) અને વિદ્યમાન શબ્દો ન હોવા જોઈએ. સ્વાંગવાચી કોટ વગેરે શબ્દોને આ નિયમ ન લાગે. શોટ વગેરે શબ્દ
