________________
સમ્યગ્દર્શનના આઠ અંગો
૭૧
શ્રદ્ધાન થવું તથા તે સુખાદિ હમેશાં રહે એવી માઠી ભાવના કરવી તે કાંક્ષા દેષ છે. સમ્યક્ત્વીને એ પ્રકારને કાંક્ષાદોષ ન હોવાથી તેઓ નિષ્કાંક્ષિત છે. - એકાંતવાદથી દૂષિત થયેલા અન્યમતિઓએ માનેલા અનેક પ્રકારના વ્યવહારધર્મોની તેને વાંછા નથી કે તે ધર્મને તેને આદર નથી.
આ રીતે સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા વાંછારહિત હોવાથી તેમને વાંછાથી થતે બંધ નથી.
૩. નિવિચિકિત્સાગુણ-વિચિકિત્સા એ ગ્લાનિ કે અણગમાનું નામ છે. તે અણગમા કે ગ્લાનિ રહિતપણું તે નિવિ ચિકિત્સા ગુણ છે. પરદ્રવ્યાદિમાં શ્રેષરૂપ ગ્લાનિને અભાવ સમ્યગ્દષ્ટિ જ્ઞાનીને હોય છે. “જૈનમતમાં બધી બાબતે સારી છે, પરંતુ મુનિઓ સ્નાન વગેરે કરતા નથી, તે સારું નથી, દેષ છે.”—એવા કુત્સિત ભાવ સમ્યગ્દષ્ટિ જ્ઞાનીને હોતા નથી. તે ઉપરાંત અપવિત્ર, દુર્ગધયુક્ત કે અણગમો પેદા કરે એવી વસ્તુ એના નિમિત્ત સમ્યફીના ચિત્તમાં જરા પણ ગલાની ન થાય, અણગમે ન આવે. આપણી દષ્ટિમાં આવે છે તે બધી વસ્તુઓ પુદગળની બનેલી છે. તેમાં વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ વગેરે ગુણે છે, તેનું સમયે સમયે પરિવર્તન થયા કરે છે, જેમાં સુગંધમાંથી દુર્ગધ, મનેણ વર્ણમાંથી અમને વર્ણ વગેરે થયા કરે છે, એ જ પુગળ-વસ્તુને સ્વભાવ છે. જ્ઞાની તેમાં ગ્લાનિ કરતાં નથી, તેથી તેમને વિચિકિત્સાકૃત બંધ નથી, પરંતુ નિર્જરા છે. -
