________________
૫૦
સમ્યગ્દર્શન કેવી રીતે પ્રગટે ? તે મુમુક્ષુ તત્વવિચારમાં ઉપગને તદ્રુપ થઈને લગાડે છે, તેથી સમયે સમયે તેના આત્મપરિણામે નિર્મળ થતા જાય છે. તેને તપદેશને વિચાર એવો નિર્મળ થવા લાગે કે જેથી તેને તેનું શીધ્ર શ્રદ્ધાનું થઈ જાય. આ કરણલબ્ધિના ત્રણ ભેદ છે, તે
૧. અધઃકરણ ૨. અપૂર્વકરણ ૩. અનિવૃત્તિકરણ
ત્રણે કરણની દરેકની સ્થિતિ અંતમુહૂર્ત સુધીની છે. છતાં અનિવૃત્તિકરણને કાળ સૌથી થડે હોય છે. તેનાથી અપૂર્વકરણને કાળ સંખ્યાતગુણ હોય છે. તેનાથી અધ– કરણને કાળ સંખ્યાતગુણ હોય છે. (લબ્ધિસાર. ગા. ૩૪)
ત્રિકાળવતી સર્વે કરણલબ્ધિવાળા જેના પરિ ણામેની અપેક્ષાએ જ આ અધઃકરણ આદિ ત્રણ નામ આપવામાં આવ્યાં છે, તેમાં કરણને અર્થ “પરિણામ” છે.
હવે પહેલાં અંતર્મુહૂર્ત કાળપર્યત અધકરણ થાય છે, ત્યાં જીવના પરિણામેના નિમિત્તે શું કાર્ય બને છે તે કહેવાય છે. તેમાં ચાર આવશ્યક થાય છે, તે
૧. સમયે સમયે અનંતગુણી વિશુદ્ધતા થાય,
૨. નવીન કમબંધની સ્થિતિ એક એક અંતર્મુહૂર્તથી ઘટતી જાય, તે સ્થિતિબંધાપસરણ છે.
૩. સમયે સમયે પ્રશસ્ત પ્રકૃતિને અનુભાગ અનંતગુણ વધે.
