________________
જૈનધર્મનો સરળ પરિચય સ્તિકાય છે. એ પણ લોકમાં જ વ્યાપ્ત છે. તેથી બહુ બહુ તે જીવ-પુગલ લોકના છેડા સુધી જઈ શકે છે, માટે જ અહીં કર્મમુક્ત થયેલા જીવ ઊંચે જઈને લેકના અંતે સ્થિતિ કરે છે, સ્થિર થાય છે.
(૬) કાળદ્રવ્ય-આ પાંચ દ્રવ્યો ઉપરાંત જીવ અને પુદગલમાં નવું-જુનું, બહુ જુનું, હાલનું, પૂર્વનું, બહુ પૂર્વનું, એવા ભાવે કરનાર કાળ નામનું દ્રવ્ય છે. ચીજ એની એ છે પણ હમણું નવી કહેવાય છે, અને કલાક પછી બીજી ચીજ ઉત્પન્ન થઈ એની અપેક્ષાએ પર્વની એ ચીજ જુની કહેવાય છે. આ નવાનું જુનું કરે છે કેણી કહે, કાળ. એમાં સેકંડ, મિનિટ, કલાક, દિન, વર્ષ વગેરે અથવા સમય, ક્ષણ, ઘડી, થળ, દિવસ વગેરે હિસાબ છે. આમ ૧. જીવ, ૨. પુદ્ગલ, ૩. આકાશ, ૪. ધર્માસ્તિકાય, ૫. અધર્માસ્તિકાય અને ૬, કાળ-એ છ દ્રવ્ય છે.
બસ આ છ દ્રવ્યને સમૂહ એનું જ નામ વિશ્વ. આ જીવ પુદ્ગલ વગેરે છએ દ્રવ્યે મૂલરૂપે કાયમ રહે છે. પરંતુ એક બીજાના સહકારથી એમાં નવી નવી રીતભાત થાય, ને જુની જુની નષ્ટ થાય; અર્થાત્ મુખ્ય જીવ અને કમના હિસાબે અથવા કુદરતી રીતે નવી નવી ઉત્પત્તિ અને વિનાશ થાય છે. મૂળ છ દ્રવ્ય અવિનાશી છે. એમાં અવસ્થાએ બદલાયા કરે છે અર્થાત ઉત્પાદ, વ્યય, ધ્રૌવ્યની મહાસત્તાને અનુભવતા દ્રવ્યમાં જે અવસ્થા–પર્યાયનું પરિવર્તન થયા કરે છે, એ જ વિશ્વનું સંચાલન છે.
