________________
૧૬૮
જૈનધર્મને સરળ પરિચય ૭ મી નરકનાં પાપ ભેગાં કરવા સુધી પહોંચેલા ! પણ શુભ ધ્યાનથી એ રદ કરી ઠેઠ કેવળજ્ઞાન સુધી પહોંચી ગયા.
અશુભધ્યાન ૨ પ્રકારે –૧ આર્તધ્યાન, ૨ રૌદ્ર ધ્યાન. આ દરેકના ૪-૪ પ્રકાર છે, એને ચાર પાયા પણ કહે છે. આર્તધ્યાનમાં ૧. ઈષ્ટસંગ કેમ મળે અથવા ટકે, યાને જાય નહિ, એનું ચિંતન. ૨. અનિષ્ટવિયેગ કેમ થાય અગર અનિષ્ટ કેમ ન આવે એનું ચિંતન. ૩. વેદના-વ્યાધિના નાશ અને એના ઉપચારનું ચિંતન. ૪. નિદાન–અર્થાત પગલિક સુખની ચુંટભરી આશંસા.
રૌદ્રધ્યાનમાં-૧-૨-૩,હિંસાનુબંધી–મૃષાનુ તેયાનુ રૌદ્રધ્યાન; અર્થાત હિંસા, જૂઠ અને ચેરી (અનીતિ લૂંટ, વગેરે) કરવા સંબંધી કર ચિંતન કરવું તે. ૪. સંરક્ષણાનુબંધી-ધન કીતિ વગેરેનાં રક્ષણ અર્થે ક્રૂર ચિંતન કરવું તે.
શુભ ધ્યાન ૨ પ્રકારે –૧. ધર્મધ્યાન, ૨. શુકલધ્યાન
ધર્મધ્યાનના : પ્રકારમાં આજ્ઞા–અપાય-વિપાકસંસ્થાના વિચય. ૧. આજ્ઞાવિચ=જિનાજ્ઞા, જિનવચન કેટલા બધા અભુત, લેકર, અને સર્વજીવ-હિતકર, તથા અનંત કલ્યાણદાયી છે–તેનું ચિંતન. ૨. અપાયરિચય રાગ-દ્વેષપ્રમાદ–અજ્ઞાન–અવિરતિ વગેરેના કેવા ભયંકર અનર્થ નીપજે છે તેનું ચિંતન. ૩. વિપાકવિચય સુખ-દુઃખ એ કેવા કેવા પિતાના જ શુભા-શુભ કર્મને વિપાક છે એનું ચિંતન. ૪. સંસ્થાનવિચ=૧૪ રાજલોકનું સંસ્થાન યાને ઉર્ધ્વ– અર્ધ-મધ્ય લેકમની તે તે પરિસ્થિતિ એકાગ્રતાથી ચિંતવવી.
