________________
કરેમિ ભં તે !-સૂત્ર
ચકચર્તિપણું પણ છેવટે એમાં જ પરિણમે છે, અર્થાત્ દરેકને પોતપોતાના અધિકાર ઉપર રહેવા દઈને રાજકીય તંત્રની એક સૂત્રણે ઉત્પન્ન કરીને તે, આ આર્ય પ્રજાની રાજકીય સેવા કરે છે, ને સાથે સાથે આંતરૂ વ્યવસ્થાવડે વ્યવસ્થિત પ્રજાની શક્તિ બચાવી દઈને આધ્યાત્મિક જીવન માટે પ્રજાને સબળ કરી દે છે. આ રીતે છેવટે ચકવતિ પણ આધ્યાત્મિક મહારાજ્ય-ધર્મરાજ્યને જ એક ભક્ત માત્ર બની રહે છે.
આર્ય સંસ્કૃતિની એક ખુબી એ છે કે—ધર્મ, અર્થ અને કામ એ ત્રિવર્ગની અને તેના અંગપ્રત્યંગ સર્વ સાધનની એવી રચના કરી છે કે–તમામ સાધના ધર્માભિમુખ હોય છે, અને તેથી જ વ્યવહારનાં દરેક અંગપ્રત્યંગ પણ ધર્મજ ગણાય છે. અર્થ અને કામ: સુવ્યવસ્થિત પણ ત્યારેજ ગણાય છે કે, ધામિક–આધ્યાત્મિક જીવન સુવ્યવસ્થિત હોય તે. ધાર્મિક જીવન ત્યારેજ સુવ્યવસ્થિત હોય કે અર્થ અને કામ સુવ્યવસ્થિત હોય તે સામાન્ય પ્રજાજીવનની અપેક્ષાએ, ત્રણેની સુવ્યવસ્થા એજ ઉન્નતિ, બાકીની અવનતિ. તેથી ધર્મ રાજ્ય એજ મારે મન મુખ્ય વસ્તુ છે, અને તેની વ્યવસ્થામાં જ સમસ્ત વ્યવસ્થાઓને સમાવેશ છે. તેથી ધર્મ રાજ્ય બરાબર સુવ્યવસ્થિત રહે તે માટે પ્રયત્ન કરવો એ પ્રાપ્ત કાળ છે. તદ્યોગ્ય તને પ્રકાશ કરે, અને તેમાં તેજસ્વિતા લાવવી એજ સર્વ કર્તવ્યને સારાંશ છે. ”
