________________
સા મા યિક ધર્મ અને તી થે નું શ સ ન ત નવ
ગણધર, પ્રથમ ગણધર, શાસનપતિ આચાર્ય, કોઈ પણ આચાર્ય, મુનિ, સ્ત્રી-પુરુષ વ્યક્તિ, કુલ, ગણ, શ્રમણ, પ્રવર્તિની, મહારા, ગણિ, સ્થવિર, ઉપાધ્યાય, તીર્થકર ભગવાન, પદ, સૂત્ર, ગ્રંથ, પુસ્તક, દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રના ઉપકરણે, સમવસરણ, ચિત્યક્ષ, ધર્મચક્ર, વાસચૂર્ણ, તીર્થકર અહંત ભગવંત વિગેરે પૂજા પુરુષોના માતા-પિતા, ગ્રામ, સ્થાન, તેમના અંગની કોઈ પણ વસ્તુ, વન–જન્મ-નિષ્કમણ– જ્ઞાનત્પત્તિ-નિર્વાણ તથા તેમના જીવનના બીજા પ્રસંગો સાથે સંબંધ ધરાવતા માતાને સ્વમદર્શન વિગેરે કોઈ પણ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ વિગેરે, દર્શનવિશુદ્ધિ, માનસિક ભાવ, પૂર્વધર, તીર્થંકરાદિકના નામ, તેમની પ્રતિમાઓ, તેમના પૂર્વભવે તથા સાંસારિક સ્થિતિ, દર્શનજ્ઞાનચારિત્ર વિશુદ્ધિના ઉત્તેજક પ્રસંગો-મહોત્સ, ઉદ્યાપના, મહાયાત્રા અને તેમાં અંગ-પ્રત્યંગ રૂપ વપરાતાં સાધને, પરંપરા, પટ્ટપરંપરા, પદવીઓ વિગેરેમાં જ્યાં અંશત: કે સંપૂર્ણ રીતે દર્શનાદિકને સંબંધ હોય, દર્શનાદિકની મુદ્રા હોય. તે સર્વ તીર્થ છે.
પતિત–પાવન તીર્થને, અયોગ્ય વ્યક્તિઓ અગ્ય લાભ ન ઉઠાવે, તેની અપભ્રાજના ન થાય, સદા પ્રભાવના થતી રહે, અને સત્પાત્ર એગ્ય વ્યક્તિઓ તેને સુગ્ય લાભ જેમ સુલભ રીતે લઈ શકે તેવા કેઈ પણ પ્રયત્ન કરવા કરાવવા અને અનુદવાનું તીર્થના પ્રત્યેક સભ્યનું સંપૂર્ણ કર્તવ્ય છે.
